بشر از بدو تولد مهمترین عامل بقای خود را تحرک می دانست. فرار از دست حیوانات قدرتمند و وحشی، حمله به حیوانات دیگر برای شکار و مصرف گوشت وغذا، به این شکل حرکت مهمترین رکن زندگی بود. با افزایش جمعیت بر روی زمین، افرادی که دارای قدرت بدنی بالا بودند، برای بدست آوردن آنچه که نیاز و میلشان را برطرف می کرد با مشکلات کمتری مواجه بودند و براحتی هر دشت یا مکانی را که می خواستند، بدست می آوردند.
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
هر جامعهای برای پیشرفت و توسعه نیازمند جمعیت سالم و پویا میباشد. موضوع ورزش از آنجا که موجب ارتقاء بهداشت و سلامت و افزایش امید به زندگی می شود، تا اندازهای مهم است که یکی از ارکان مهم پیشرفت جوامع و یکی از شاخص های توسعه قلمداد می شود. اهمیت ورزش برای سلامت جامعه و اعضای آن به قدری است که برخی از جامعهشناسان آن را دین مدنی جامعه معاصر دانسته اند (شارعپور، ۱۳۸۱: ۱۱۶).
امروزه موضوع سلامت انسان ها بسیار مورد توجه محققان صورت گرفته است. تعریف سازمان جهانی بهداشت از واژه سلامت و دیگر تعریف ها به نوعی بر بهزیستی همه جانبه ی انسان تأکید می کند (رستمی، ۱۳۸۰). بحث دنیای امروز بر خلاف گذشته که به دنبال افزایش امید به زندگی و افزایش شاخص طول عمر افراد بود، داشتن زندگی شاد و توأم با رضایت از زندگی می باشد. یکی از مسئله های که روز به روز در جوامع جایگاه خود را نمایان می کند، نحوه گذران زندگی و کیفیت زندگی می باشد. کیفیت زندگی از جنبه های گوناگون قابل بررسی می باشد. کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی به ابعاد جسمی، روان شناختی و اجتماعی سلامت تأکید دارد و به نظر می رسد حیطه ی مجزا و روشنی است که تحت تاثیر عقاید، احساسات و انتظارات افراد قرار می گیرد (فلچر[۱]، ۱۹۹۲). گروه بررسی کیفیت زندگی در سازمان جهانی بهداشت نیز کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی را پندارهای فرد از وضعیت زندگی اش با توجه به فرهنگ و نظام ارزشی که در آن زندگی می کند و ارتباط این پندارها با اهداف، انتظارات، معیارها و اولویتهای مورد نظر فرد تعریف می کند(ژوزف[۲]، ۱۹۹۷).
در زندگی ماشینی امروز، تحرک بدنی افراد بسیار کم و مخصوصأ در بین شهرنشین ها باعث ایجاد ناراحتی ها و بیماری های مختلف شده است؛ و ورزش تنها عاملی است که می تواند این کمبود فقر حرکتی را جبران کند و سلامتی را تأمین نماید. از طرف دیگر، برخورداری از یک زندگی پرثمر و لذت بخش در صورتی میسرمی شود که شخص درسنین بالا از سلامتی برخوردار باشند.
ورزش همگانی می تواند به عنوان یک عامل اساسی در تأمین سلامتی و کیفیت زندگی افراد جامعه باشد، ولی مردم بر اساس فرهنگ و نگرش، باورها و همچنین با توجه به ویژگی های فردی (سن،جنس، شغل) و وضعیت مادی خود در ورزش همگانی شرکت می کنند. مفهوم کیفیت زندگی ابتدا به حوزه های بهداشتی و بیماری های روانی محدود می شد، اما در طی دو دهه گذشته، این مفهوم در زمینه های بهداشتی، زیست محیطی و روانشناختی صرف به مفهوم چند بعدی ارتقا یافته(عنبری، ۱۳۸۹: ۱۵۲) و مورد توجه تعداد زیادی از حوزه های مطالعاتی قرار گرفته است. از این روست که بر اساس پایگاه داده های موسسه اطلاعات علمی، از ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۵ بیش از ۵۵ هزار تحقیق در مورد کیفیت زندگی صورت گرفته است(رضوانی و منصوریان ، ۱۳۸۷ : ۲).
امروزه کیفیت زندگی را به عنوان عنصر کلیدی در سیاست گذاری و بررسی سیاست های حوزه عمومی مورد بحث قرار داده و از آن به عنوان شاخص توسعه نام می برند. این سازه بعد از طرح اولیه در دهه ۱۹۳۰ تاکنون تحولات بسیاری یافته و برای اندازه گیری میزان پیشرفت و ترقی جوامع از آن استفاده روزافزونی می شود.
مفهوم کیفیت زندگی چندین دهه است که بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، سطوح مدیریت و برنامه ریزی محلی، ملی و بین المللی را تحت تاثیر قرار داده است. با توجه به رشد نقاط شهری و جمعیت شهرنشین در سال های اخیر، موضوع کیفیت زندگی در کشورهای صنعتی و در حال توسعه به طور روزافزونی مورد توجه قرار گرفته است.
با توجه به مهم تلقی بودن کیفیت زندگی برای افراد جامعه، تلاش برای ارتقاء آن از اصلی ترین اصول و اولویت های برنامه ریزان و سیاست گذاران اجتماعی و مدیر و مسئولان حکومتی در هر جامعه و کشوری است. لذا به جرأت می توان گفت کلیه برنامه ها، سیاست ها و عملیات های اجرایی در یک جامعه در راستای ارتقاء کیفیت زندگی مردم آن جامعه است.
مفهوم کیفیت زندگی در حال حاضر بعنوان یک مفهوم حساس فردی- اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد تا معنایی از احترام و توجه به انسانیت را از نقطه نظر انسانی منعکس کند. این مفهوم با تمرکز بر شرایط فرد و محیط زیست وی، به دنبال فراهم ساختن چارچوبی است که بوسیله آن مجموعه عواملی که ابعاد مختلف زندگی انسان را می سازند مورد شناخت، ارزیابی و نظارت قرار داد تا در کنار جنبه های کمی، در راستای بهبود بخشیدن به جنبه های کیفی زندگی انسان گام بردارد؛ به عبارت دیگر، هدف غایی پژوهش پیرامون کیفیت زندگی عبارت است از ارتقاء احساس سعادت فردی و همکاری در راستای برنامه ریزی اجتماعی و اجرای سیاست های معطوف به تغییرات مثبت در شیوه زندگی افراد (شالوک[۳]، ۲۰۰۴).
ورزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪرن ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﻮده اﺳﺖ. دوﻟﺖ ﻫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﺑﺮآورده ﻛﺮدن اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣﻘﻮق ﺷﻬﺮوﻧﺪی، اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺘﻨﺎﺳﺒﻲ را ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ. در اﻳﺮان اﺣﺪاث اﻳﺴﺘﮕﺎه ﻫﺎی ورزش ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻛﻮﭼﻚ و بزرگ ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺖ ﻳﺎ اﻳﺠﺎد ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﻳﻲ اﺳﺖ. اﻣﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺳﺎده ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت آن ﻃﻮر ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲ رود ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ و ﺑﻪ زﺑﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ، ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﺳﺘﻴﺎﺑﻰ اﻣﻜﺎن ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ورزش ﻫﺎی آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲ رود ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(سعیدی،حیدری چروده و قدیمی،۱۳۹۰). حال با توجه به مطالب ذکر شده، ﻫﺪف اﺻﻠﻲ محقق از انجام اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، بررسی ارتباط بین مشارکت در ورزش های همگانی و ابعاد کیفیت زندگی سالمندان در شهر همدان است.
۱-۲- بیان مسأله
سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است وتوجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است. با در نظرداشتن نیازهای خاص این دوران، توجه به رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت و کیفیت زندگی در سالمندان نیز امر بسیار مهمی است که عمدتأ مورد غفلت قرار می گیرد(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶). سالم پیرشدن حق همه افراد بشراست و این امر بر اهمیت پدیده سالمندی و پیشگیری از مشکلات آن می افزاید.
امروزه تقریبأ ۳۱ کشور جهان هریک بیش از ۲ میلیون سالمند بالای ۶۰ سال دارند که روز به روز به تعداد این کشورها افزوده می شود. در ایران نیز نسبت جمعیت سالمند با توجه به کاهش میزان تولد و افزایش طول عمر، به سرعت در حال افزایش می باشد(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶).پدیده پیر شدن جمعیت جهانی به دلایل کاهش میزان مرگ و میر ناشی از پیشرفت علوم پزشکی، بهداشت و آموزش و پرورش و در نتیجه افزایش نرخ امید به زندگی و طول عمر، از چنان اهمیتی برخوردار است که عدم توجه به آن جامعه ی انسانی را در آینده ای نزدیک در مقابل مسائل و مشکلاتی بسیار پیچیده تر قرار می دهد(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶). در این رابطه مطالعه باری[۴] نشان می دهد که در حدود ۶۰ درصد از هزینه های مراقبت های بهداشتی، ۳۵ درصد از ترخیص های بیمارستانی و۴۷ درصد از روزهای بستری در بیمارستان ها را سالمندان به خود اختصاص می دهند. همچنین در دنیای فوق صنعتی امروز، برای طیف نیازهای این گروه از جمله اوقات فراغت، درمان، توانبخشی و تغذیه، سرمایه گذاری های وسیعی صورت می گیرد. در این زمینه، کشورهای در حال توسعه، با مسائل و مشکلات عدیده ای روبه رو هستند و نه تنها پوشش همگانی در ارائه خدمات مختلف به این گروه را ندارند، بلکه اغلب نمی توانند به نیازهای اساسی آنها نیز پاسخ مناسبی دهند (پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶).
ﻛﺸﻮر رو ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ای ﻫﻤﭽﻮن اﻳﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻮان جمعیت آﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﺟﺪیﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان روﺑﺮو ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد. ﺳﺮﺷﻤﺎریﻫﺎیﻛـﺸﻮری اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در اﻳـﺮان ﻧﻴـﺰ اﻳـﻦ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻮﺟـﻪ ﺟﻤﻌﻴـﺖ سالمندان را ﻣﻮرد تأیید ﻗﺮارﻣﻲدﻫﻨـﺪ(سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۷۶). از این رو ﺣﻔـﻆ و ﺑﻬﺒﻮد وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ و ﻛﻴﻔﻴـﺖ زﻧـﺪﮔﻲ در دوران ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪی ﺑﻴﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺣﻔـﻆ و ﺑﻬﺒـﻮد وﺿـﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ در دوران ﺳﺎﻟﻤﻨﺪی ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از اﺑﺘﻼ ﺑـﻪ بیماری های ﻣـﺰﻣﻦ ﻣـﻲﮔـﺮدد، ﺑﻠﻜـﻪ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻘﻼل و ﺷـﺮﻛﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان در ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎی ﺧـﺎﻧﻮادﮔﻲ و اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻛﻤـﻚ ﻗﺎﺑـﻞﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ(خادم الحسینی و همکاران، ۱۳۸۹). از اﻳﻦرو ﻃﺮح ﻫـﺎیﻛـﺸﻮری ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ارﺗﻘﺎء ﺳﻼﻣﺖ در دوران ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪی ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ وﻳـﮋه ای ﻗـﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺣﻔـﻆ و ارﺗﻘـﺎء ﺳـﻼﻣﺖ ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪان ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻖ ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰیﻫﺎ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎء ﺳﻼﻣﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ دﺳﺘﺮﺳـﻲ ﺑـﻪ روش ها و اﺑﺰارﻫــﺎی اندازهﮔﻴــﺮی وﺿــﻌﻴﺖ ﺳــﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳــﺐ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان، اوﻟﻴﻦ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎء ﺳﻼﻣﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد. از اﻳﻦ رو در اﻳﻦ پژوهش اﺑﺰارﻫﺎی راﻳﺞ اﻧﺪازهﮔﻴـﺮی وﺿـﻌﻴﺖ ﺳـﻼﻣﺖ و ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار گرفت.
ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ در اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ در ﻗﺮن اﺧﻴﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮدﻳـﺪه ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﺎروری در دﻧﻴﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان اﻣﻴﺪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ، ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑﻄـﻮر ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﻲ اﻓﺰاﻳﺶﭘﻴﺪا ﻛﻨـﺪ، ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮی ﻛـﻪ در ﺑـﻴﻦ ﮔـﺮوه ﻫـﺎی ﺳـﻨﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ،ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻧﺮخ رﺷﺪ را دارﻧﺪ(خادم الحسینی، منصوریان و ستاری، ۱۳۸۹).
با توجه به افزایش سریع تعداد سالمندان، مسأله بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه، هر روز ابعاد تازه و گسترده تری پیدا می کند(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری،۱۳۸۶). آنچه که دانش امروزی بدان توجه می کند، تنها طولانی کردن دوران زندگی نیست، بلکه باید توجه داشت که سال های اضافی عمر انسان در نهایت آرامش و سلامت جسمی و روانی سپری گردد و در صورتی که چنین شرایطی تامین نشود، پیشرفت های علمی برای تامین زندگی طولانی تر، بی نتیجه و مخاطره آمیز خواهد بود(ون ویچرت[۵]، ۲۰۰۸).
امروزه با توجه به افزایش شاخص طول عمر و امید به زندگی، مسئله مهمتری تحت عنوان چگونگی گذران عمر و به عبارتی کیفیت زندگی مطرح شده است که پرداختن به این موضوع ذهن صاحب نظران و محققین در امور سالمندی را به خود جلب کرده است(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶). حال نیز هدف اصلی این پژوهش به دنبال بررسی ارتباط مشارکت در ورزش های همگانی و ابعاد کیفیت زندگی سالمندان شهر همدان می باشد.
سالمندان
مشارکت در ورزش
سلامت جسمانی
قلمرو محیطی
روابط اجتماعی
وضعیت روانی
شکل۱- ۱ مدل مفهومی پژوهش
۱-۳- اهمیت و ضرورت مسأله
پیر شدن جمعیت یا افزایش سریع سالمندان یک پدیده جهانی است. کاهش زاد و ولد و افزایش امید به زندگی موجب شده است که جمعیت سالمندان بسیار سریعتر از جمعیت کلی افزایش یابد(خوش بین ،۱۳۸۹). پیش بینی ها حاکی از این است که تا سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد سالمندان جهان به یک میلیارد نفر برسد. به طور متوسط ۱۶ درصد جمعیت کشورهای صنعتی را سالمندان تشکیل می دهند و پیش بینی می شود تا چند دهه ی آینده این میزان تا ۳ درصد افزایش یابد(نوروزی و مداح، ۱۳۸۷).
کاهش مستمر زاد و ولد و انتقال باروری طبیعی به باروری کنترل شده به تدریج ساختار سنی جمعیت را از وضعیت جوانی به ساخوردگی سوق می دهد. تغییر هرم سنی نسبت جمعیت کمتر از ۱۵ سال را از رقمی بیش از ۴۵ درصد در سال ۱۳۶۵ به کمتر از ۳۰ درصد در سال ۱۳۸۵ رسیده است(قورچایی، ۱۳۹۰). جمعیت سالمندان بر اساس سرشماری بهای عمومی و مسکن، طی سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۰، نزدیک به ۴ برابر(در حدود ۲/۶ میلیون نفر) شده است که ۲/۸ درصد جمعیت کشور را تشکیل می دهد و بیشتر این سالمندان در مناطق شهری ساکن هستند. برآوردهای رسمی بیانگر آنند که در صورت تداوم روند موجود، جمعیت موجود تا سال ۱۴۰۵ به مرز ۵/۱۵ میلیون نفر خواهد رسید. بر اساس گزارش سرشماری و مسکن مرکز آمار ایران، بالاترین درصد جمعیت سالمندان در استان های گیلان با ۱/۸ درصد، مرکزی با ۴/۷ درصد، خراسان جنوبی با ۳/۷ درصد، آذربایجان شرقی ۱/۷ درصد و استان همدان با ۸/۶ درصد در رتبه پنجم قرار داشته است که اگر این مسیر ادامه پیدا کند، از این پس در ایران شاهد جمعیتی خواهیم بود که از آن به عنوان جمعیت سالمند یاد می شود(احمدی و بهشتی، ۱۳۸۷). افزایش شمار افراد سالمند دچار ناتوانی و اختلال عملکرد و نبود نظام حمایتی در خانواده به علت کوچکتر شدن خانواده ها، شاغل شدن زنان و پراکنده شدن اعضای خانواده ، موجب افزایش تقاضا برای مراقبت های دراز مدت از سالمندان در دهه های آینده خواهد شد(صادقی و کاظمی، ۱۳۸۳).
هر چند چالش اصلی بهداشت عمومی در قرن بیستم، افزایش امید به زندگی بود، در قرن بیست و یکم “زندگی با کیفیت بهتر” مهمترین دغدغه در این حوزه است. بدیهی است چون هدف از زندگی سالمندان فقط داشتن عمر طولانی و زنده بودن نیست، بلکه نوع و کیفیت زندگی آنها نیز مهم می باشد.
یکی از شاخص هایی که از طریق آن می توان چندین بعد از ویژگی های مهم زندگی را سنجید شاخص کیفیت زندگی می باشد؛ از این رو ارتقای کیفیت زندگی سالمندان در مرحله ی اول نیازمند داشتن اطلاعات جامع در مورد کیفیت زندگی آنهاست(سجادی و بیگلریان، ۱۳۸۵).
کیفیت زندگی معیار اندازه گیری بهترین انرژی یا نیرو در فرد است که این نیرو برای سازگاری موفقیت آمیز فرد با چالش های موجود به مصرف می رسد. عوامل متعددی بر کیفیت زندگی سالمندان تاثیر دارد؛ از جمله فقدان های دوره سالمندی که سبب کاهش سازگاری شناختی و کاهش خوداتکایی می گردد(تاجور و فرزیان پور،۱۳۸۲). بطور کلی با افزایش سن، احتمال ابتلا به بیماری ها و بروز ناتوانی ها در سال های پایانی زندگی بیشتر می شود (حبیبی، نیکپور، سیدالشهدایی و حقانی، ۱۳۸۷) و اثر منفی آن بر توانایی حفظ استقلال، نیاز به کمک را افزایش می دهد. این مشکلات و مسائل متعدد که بطور فیزیولوژیک در سنین بالا رخ می دهد، در کاهش کیفیت زندگی در طول دوره سالمندی تاثیر دارد. در تحقیقی دلیلو[۶] نشان داد که در دهه هفتم زندگی با شروع اختلال در عملکرد سیستم گوارشی روند تغذیه سالمندان دچار اختلال می شود و این امر موجب کاهش کیفیت زندگی آنان می شود (پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶). همچنین بررسی شیرلی[۷] بیانگر این واقعیت است که سالمندان دچار اختلالات متعدد حسی از جمله بینایی، شنوایی و حس های دیگر می شوند که نتیجه آن محدود شدن موقعیت های اجتماعی و افزایش وابستگی به دیگران و در نهایت کاهش کیفیت زندگی است (پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶). از نقطه نظر اندرو[۸] همواره در روند درمان و مراقبت از سالمندان باید به عوامل موثر در کیفیت زندگی آنها توجه شود و زمانی راهکارهای مراقبتی-درمانی مفید خواهد بود که کیفیت زندگی سالمندان را بهبود بخشد(پوردهکردی، مسعودی، نادری پور، کلهری، ۱۳۸۶).
در کشور ما نیز ۲۸ درصد از سالمندان در فعالیت های جسمی دچار محدودیت هستند و برای انجام فعالیت های معمولی زندگی نیاز به کمک دارند که این امر موجب کاهش کیفیت زندگی آنان شده است (حبیبی، نیکپور، سیدالشهدایی و حقانی، ۱۳۸۷).
تحقیقات در زمینه ی کیفیت زندگی در جامعه به ویژه در زمینه ی سالمندان از چندین جهت دارای اهمیت است:
-
- تشخیص: مشخص شدن کیفیت زندگی گروه های مختلف می تواند در تصمیم گیری و سیاست گذاری های بهداشتی مفید باشد.
-
- پیش بینی : به منظور پیش بینی قرارگیری افراد در گروه ها
-
- ارزیابی روش های مختلف درمانی ، تغییرات درازمدت در افراد و سیستم ارائه خدمات بهداشتی نقش مهمی ایفا می کند(صادقی بروجردی،۱۳۸۲).
در زمینه تاثیرات جسمانی گذران اوقات فراغت به وسیله ورزش بر سلامتی تحقیقات زیادی صورت گرفته که نشانگر اثر ورزش بر سلامتی افراد بوده است. ورزش و تفریحات سالم در زمان اوقات فراغت علاوه بر سلامت جسمانی و روانی شخص موجب افزایش کارایی و بهره روی و جلوگیری از یسیاری از بیماری ها و صرفه جویی در هزینه های درمانی می شود. با توجه به بررسی های به عمل آمده، اکثر تحقیقات انجام شده کیفیت زندگی بر روی گروه های مختلف اجتماعی، بیماران و افرادی با مشکلات توان بخشی بوده و در زمینه اثر ورزش و فعالیت بدنی بر کیفیت زندگی هنوز در ابتدا و آغاز راه می باشد و مطالعه و پژوهش در این زمینه بسیار اندک صورت گرفته است(بخشنده، ۱۳۸۷).
در ایران مسئولان برنامه ریزی و سیاستگذاری توسعه هنوز به مفهوم کیفیت زندگی توجهی نشان نداده اند و در زمینه کیفیت زندگی افراد شرکت کننده در ورزش همگانی آنچنان که باید تحقیقی صورت نگرفته است، لذا با توجه به افزایش روزافزون افراد به شرکت در ورزش همگانی ضروری می باشد که کیفیت زندگی افراد به صورت علمی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته تا اطلاعات مربوط به کیفیت زندگی افراد شرکت کننده در ورزش همگانی، به گونه ای به اطلاع عموم رسانده شود تا آنها با فواید ورزش بیشتر آشنا شوند و افراد بیشتری به سمت ورزش همگانی سرازیر شوند(یمینی فیروز ،۱۳۹۱).
همچنین از آنجا که سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است. با در نظر داشتن نیازهای خاص این دوران توجه به کیفیت زندگی در سالمندان نیز امر مهمی است که عمدتأ مورد غفلت قرار می گیرد(خراشاد سروی، ۱۳۸۴).
با توجه به اینکه مهمترین مسائل در ارتقاء سلامت سالمندان به حفظ استقلال آنان در فعالیت های روزمره، کارکرد روزانه و شناختی بالای آنها و ادامه زندگی بصورت فعال می شود(وود[۹]،۲۰۰۸)، عدم برخورداری از سلامت و بروز بیماری های مزمن با افزایش سن سبب محدود شدن فعالیت های فرد سالمند می گردد و معمولأ از سن بازنشستگی به بعد یک چهارم افراد قادر به انجام فعالیت های خود نبوده و۱۰ درصد آنان نیز کاملأوابسته و زمین گیر می شوند(فریزلینگ[۱۰]،۲۰۰۸).با افزایش تعداد سالمندان، ناتوانی در جامعه نیز افزایش می یابد. تغییرات سالمندی با مشکلات بهداشتی و کاهش سطح فعالیت همراه است. با افزایش سن، اختلال عملکرد جسمانی بیشتر می شود و اثر منفی آن بر توانایی حفظ استقلال، نیاز به کمک را افزایش می دهد که این خود می تواند در کاهش کیفیت زندگی سالمندان موثر باشد(ون ایرسل[۱۱]، ۲۰۰۷). مطالعه وود در این باره نشان می دهد سالمندانی که از نظر فعالیت های روزانه زندگی مستقل بودند دارای کیفیت زندگی بهتری نیز بودند(وود، ۲۰۰۸).
از این رو بررسی وضعیت سالمندان بر اساس مطالعات محدود بوده و برنامه ریزی و تصمیم گیری حوزه سالمندان نیازمند همکاری عظیم بین بخشی است. انجام پژوهش در خصوص سالمندی و مرتبط با فرهنگ و جنسیت برای شناسایی مسائل مهم و مخاطره آمیز، ارائه شواهد برای راهبردهای موثر و همینطور ارائه توصیه ها بسیار ضروری می باشد. ورزش همگانی می تواند راه حلی آسان، ارزان و در دسترس برای سالمندان باشد. با توجه به مطالب ذکر شده و اهمیت سالمندی در جوامع سالمندی و در حال توسعه و با عنایت به ویژگی های این دوران و تاثیر آن بر روند زندگی آنها، اهمیت و ضرورت برنامه ریزی به منظور شناخت ابعاد کیفیت زندگی و تغییر در کیفیت زندگی این قشراز جامعه، پژوهشگر برآن شد تا به بررسی ارتباط میان مشارکت در ورزش های همگانی و کیفیت زندگی سالمندان شهر همدان بپردازد.
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۴-۱- هدف کلی
هدف اصلی این تحقیق بررسی ارتباط بین مشارکت در ورزش های همگانی و کیفیت زندگی سالمندان شهر همدان می باشد.
۱-۴-۲- اهداف اختصاصی
تبیین اثربخشی کیفیت زندگی از طریق مشارکت در ورزش های همگانی
تعیین رابطه بین مشارکت در ورزش های همگانی و سلامت جسمانی در سالمندان شهر همدان
تعیین رابطه بین مشارکت در ورزش های همگانی و وضعیت روانی در سالمندان شهرهمدان
تعیین رابطه بین مشارکت در ورزش های همگانی و روابط اجتماعی درسالمندان شهر همدان
تعیین رابطه بین مشارکت در ورزش های همگانی و قلمرو محیطی در سالمندان شهرهمدان
۱-۵- سوالات و فرضیه های پژوهش
