۳- ۲ معرفی مفهوم جدید: حاشیه امنیت کارایی
از خصوصیات جوامع کنونی، محدود بودن منابع مورد استفاده سازمان­ها از یک طرف و امتیازات ناشی از خروجی­های باارزش­تر از سوی دیگر است این امر موجب شده تا رقابت بین واحدهای تصمیم­گیرنده روز به روز بیشتر و پیچیده­تر گردد. این رقابت به خصوص در کشورهایی که تلاش در جهت خصوصی­سازی و خیز برداشتن برای توسعه بیشتر را سرلوحه خود قرار داده­اند بیش از سایر کشورها نمود پیدا کرده است. سازمان­ها اگرچه برای در اختیار داشتن سهم بیشتر بازار به افزایش کارایی خود می­اندیشند، اما هیچ­گاه نباید بابت از دست دادن جایگاه کارایی نسبی خود، از تغییرات کارایی سایر سازمان­های رقیب، بخصوص آنهایی که در تولید استراتژی مشابه دارند، غافل بمانند. حتی واحدهای درونی یک سازمان با هر نوع ارتباطی که با هم داشته باشند، از آنجا که دارای مدیریت مستقلی هستند، همچنان این رقابت را احساس می­ کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

طبیعی است که کارایی هر واحدی به وسیله نسبت ارزش خروجی به ارزش ورودی همان واحد اندازه ­گیری می­ شود. با این نگرش، هر واحد تصمیم ­گیری سعی در افزایش خروجی­ها و کاهش ورودی­های خود دارد؛ اما هرگاه این تلاش تحت تأثیر عوامل غیرقابل کنترل قرار گیرد موضوع را پیچیده­ می­سازد. بهبود عملکرد هر واحدی برای سایر واحدها امری غیر قابل کنترل محسوب می شود.
هر واحد هر چه در افزایش کارایی خود کوشا باشد، با افزایش کارایی سایر واحدها به خصوص آنهایی که استراتژی مشابه یا نزدیک با او دارند دچار افت کارایی نسبی می­ شود. لذا چنین واحدی، همواره مراقب تغییرات کارایی سایر واحدها خواهد بود و این امر می ­تواند رقابت موجود را جدی­تر و پیچیده­تر سازد.
در دنیای رقابتی امروز همواره واحد های ناکارا به دنبال ارتقاء کارایی خود و واحدهای کارا حداقل در تلاش برای حفظ جایگاه خویش هستند. تهدیدی که از سوی واحدهای رقیب وجود دارد نگران کننده است. هر واحدی با این سئوال مواجه است که آیا تلاش وی برای بهبود عملکرد نهایتاً جایگاه او را در رتبه بندی کارایی واحد ها بهتر می کند؟ تهدیدی که از سوی واحدهای رقیب وجود دارد تا چه اندازه تلاش او را برای ارتقاء کارایی خنثی می سازد؟ حاشیه امنیت او برای حفظ کارایی خود چقدر است؟ پارامتری که پاسخگوی این سئوال است توسط محقق “حاشیه امنیت کارایی (ESM) “ نام گذاری شده و به صورت زیر تعریف می شود:
حاشیه امنیت کارایی واحدi نسبت به واحدj عبارت است از حداکثر میزان بهبود عملکرد واحد j به طوری که کارایی واحد i کاهش نیابد.
این پارامتر را می توان در چهار حالت مختلف در نظر گرفت:
الف) حاشیه امنیت کارایی یک واحد کارا نسبت به یک واحد ناکارا
ب) حاشیه امنیت کارایی یک واحد کارا نسبت به یک واحد کارای دیگر
ج) حاشیه امنیت کارایی یک واحد ناکارا نسبت به یک واحد کارا
د) حاشیه امنیت کارایی یک واحد ناکارا نسبت به یک واحد ناکارای دیگر
چنانچه از تعریف فوق آشکار است، حاشیه امنیت کارایی به طور نسبی محاسبه و سنجیده می شود اما، آنچه مهم تر به نظر می رسد اینست که یک واحد خاص بتواند نزدیکترین تهدید خود را شناسایی کرده و بداند کدام واحد کارایی او را بیشتر مورد تهدید قرار می دهد. بر این اساس می توان
” حاشیه امنیت مطلق کارایی“^[۵۴] را به صورت زیر تعریف کرد:
حاشیه امنیت مطلق کارایی یک واحد تصمیم گیری مساوی است باکمینه حاشیه امنیت کارایی آن واحد نسبت به سایر واحدها.
۳-۳ تبیین حاشیه امنیت کارایی
فرض بر اینست که کارایی واحد های تصمیم ­گیری A,B,C,D,E به کمک یکی از مدل­های تحلیل پوششی داده ­ها محاسبه و واحدهای کارا و ناکارا مشخص شده است. چنانچه واحدهای A,B,C,D عملکرد خود را ثابت نگه­داشته و هیچ­گونه بهبود یا افت عملکرد در این واحدها مشاهده نشود اما واحد ناکارای E عملکرد خود را از طریق افزایش در خروجی ها و ثابت نگهداشتن ورودی ها یا از طریق ثابت نگهداشتن خروجی ها و کاهش ورودی ها بهبود بخشد، با حل دوباره مدل DEA می­توان کارایی واحدها را مجدداً بدست آورد. در جواب بدست آمده ، در حالی که کارایی واحد E حتما ارتقاء می­یابد، دو حالت زیر قابل تصور است:
الف) مرز کارا ثابت بوده و کارایی سایر واحد ها بدون تغییر باقی می ماند.
ب) مرز کارا تغییر یافته و کارایی برخی یا همه واحد ها کاهش می یابد.
اگر چه عملکرد همه واحد های تصمیم گیری به جز واحد E ثابت فرض شده اما بروز یکی از حالات فوق محتمل است. زیرا کارایی بدست آمده از روش DEA یک کارایی نسبی بوده و بدیهی است که افزایش کارایی یک واحد می ­تواند در تغییر کارایی واحدهای دیگر (به خصوص واحدهایی با استرات‍ژی مشابه^[۵۵] یا نزدیک) مؤثر باشد. حتی ممکن است سایر واحدها نیز بهبود عملکرد داشته باشند اما به میزانی کمتر از بهبود عملکردی که در واحد E رخ داده. در چنین حالتی نیز وقوع یکی از پیشامد های الف یا ب محتمل است.
برای تشریح موضوع، مدل یک ورودی – دو خروجی، مطابق با شکل ۳-۱ که در آن، چهار واحد A، B، C و D، مرز کارا را تشکیل می دهند مد نظر است:
شکل ۳-۱: عملکرد تعدادی واحد در یک مدل یک ورودی – دو خروجی
اگر عملکرد تمام واحدها ثابت در نظر گرفته شود و فقط واحد ناکارای E به ارتقای عملکرد خود بپردازد، مثلا خود را به جایگاهی که در شکل ۳-۲ دارد برساند، کارایی واحد E افزایش می­یابد. در این حالت، هنوز کارایی واحد E به ۱۰۰% نرسیده، مرز کارا تغییر نکرده و کارایی سایر واحدها نیز بدون تغییر باقی مانده لذا تفکیک واحدهای کارا و نا کارا مثل قبل است. ( حالت الف )

شکل ۳-۲: عملکرد واحد E بهبود یافته است.
در شکل ۳-۳، اگر چه واحد E کارایی خود را به ۱۰۰% افزایش داده و بر روی مرز کارا قرار گرفته، لیکن هنوز مرز کارا بدون تغییر باقی مانده. لذا کارایی سایر واحدها نیز هم­چنان همان مقدار سابق است. البته واحد ناکاری E اینک جزء واحدهای کارا محسوب می شود. ( حالت الف )

شکل ۳-۳: واحد E با بهبود عملکرد، بر روی مرز کارا قرار می­گیرد.
از این نقطه به بعد، کوچکترین بهبودی که در عملکرد واحد E رخ دهد، منجر به جابجایی مرز کارا خواهد شد (شکل ۳-۴). تغییر در مرز کارا، موجب تغییر در میزان کارایی واحدهایی خواهد شد که کارایی­شان براساس بخش تغییر یافته مرز کارا ( BE,EC ) محاسبه می­ شود. ( حالت ب )

شکل ۳-۴: تغییر در مرز کارا در اثر بهبود عملکرد واحد E
O
F
F’
F’’
Y₂
^__
X
Y₁
^__
X
A
B
C
D
E
شکل ۳-۵: کاهش کارایی واحد F در اثر بهبود عملکرد واحد E
این مسأله در شکل ۳-۵ به نمایش در آمده است. همان­طور که مشاهده می­ شود، عملکرد واحد F که پیش از این به صورت نسبت اندازه پاره خط OF به اندازه پاره خط OF’ محاسبه می­شد، اکنون به صورت نسبت OF به OF'’ اندازه ­گیری می­ شود. از آن­جا که OF'’ بزرگتر از OF’ است، لذا کارایی جدید به دست آمده برای واحد F کمتر از مقدار کارایی قبلی آن است. این بدان معناست که اگرچه واحد F افت عملکرد نداشته، اما با کاهش کارایی روبروست. این مسأله، با نسبی بودن کارایی­ها در مدل DEA توجیه می­ شود.