یکی دیگر از مزیت های مصرف کودهای جلبکی کاهش بیماری های ناشی از کمبود عناصر معدنی است که با مصرف کودهای جلبکی این بیماری ها قابل رفع بوده و برای نمونه می توان به کمبود عناصر منگنز، بور و باریم اشاره کرد. از خواص مفید کاربرد جلبک ها علاوه بر دارا بودن ازت و عناصر معدنی بالا، دارا بودن هورمون های تنظیم کننده رشد در این گیاهان است. وجود ترکیبات هورمونی چون اکسین، جیبرلین، فنیل استیک اسید و سیتوکنین در جلبکهای قهوه ای به اثبات رسیده است. وجود هورمون سیتوکنین درجلبک ها سبب تاثیر گذاری در افزایش میزان تولید سیب زمینی می شود.در مورد مرکبات مانند لیمو با دادن کود جلبکی زمان باقی ماندن میوه را بر روی درخت افزایش داده و سبب رسیدگی کامل میوه می شود. مزیت و ویژگی دیگر کود های جلبکی این است که این کودها عاری از بذر علف های هرز و قارچ­ها هستند و دارای پتاس زیادی هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کاربرد کود های جلبکی در مراتع سبب افزایش تندش بذر گونه های چون شبدر سفید و نیز دفع نماتدهای ریشه علف های مرتعی می شود. در مورد محصولات باغی چون سیب، خیار و گلهای زینتی نیز سبب کاهش میزان کرم خوردگی می شود.
افزایش مقاومت سرمایی و عمر پوسته میوه جاتی مانند گوجه فرنگی، کرفس، مرکبات و هلو نیز از دیگر ویژگی های و ارزش های کاربردی کودهای جلبکی است. هلو های اسپری شده با کودهای جلبکی عمر پوسته میوه آنها چهار برابر افزایش نشان می دهد و اثرات مشابهی نیز بر سیب، زردالو و پرتقال دارد. در مجموع افزایش کود های جلبکی به خاکهای ماسه ای و گچی به میزان زیاد، کیفیت و حاصلخیزی خاک را افزایش می دهند.
افزودن مستقیم برخی از جلبکها به زمین کشاورزی به عنوان کود، نه تنها باعث افزایش محصول می شود، بلکه گیاه را از هجوم حشرات و بیماریها نیز حفظ می کند.
در برخی از کشورهای پیشرفته، عصارۀ تغلیظ شده جلبکهای دریایی مختلف به عنوان کود مایع در فروشگاه ها به فروش می رسد.
۱-۴-۴٫مصارف صنعتی:
مصارف صنعتی آلگ ها نیز از سالها قبل از قرن نوزدهم رواج داشته است. خاکستر آلگ های دریایی جهت ایجاد عصاره های حاوی نمک های سدیم و پتاسیم و ید مورد استفاده قرار می گرفته ،که جهت صنایع شیشه سازی ، صابون سازی و غیره کاربرد داشته است.
۱-۴-۵٫ جهت تصفیه فاضلاب ها :
فاضلاب هایی که عمدتا از ضایعات صنعتی و شهر نشینی ایجاد شده باشند دارای بسیاری از ترکیبات آلی و معدنی هستند که در آنها حل شده و به حالت معلق در آمده است. تصفیه چنین فاضلاب هایی غالبا یک امر اکسیژناسیون تلقی می شود. لذا پدیده اکسیژنه نمودن به وسیله آلگ هابسیار متداول است.برخی از آلگ ها نظیر Chorella,Euglena,Scenedesmus,Chlamydomonasو… در این پدیده بسیار موثر واقع می شوند.اکسیژنه نمودن فاضلاب ها به خصوص در توده های کوچک نظیر استخر ها ضرورت دارد تا بوی بد از آنها بر طرف گردد. به این ترتیب آلگ ها نقش مهمی را در تصفیه فاضلاب ها به عهده دارند که گاها به صورت طبیعی این پدیده انجام می شود.
۱-۴-۶٫در پژوهش های زیستی:
جلبکهای مثل کلامیدوموناس، کلرلا و استابولاریا در مطالعات فیزیولوژی، سیتولوژی و ژنتیک بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. از جلبک نیتلا برای نشان دادن حرکات سیتوپلاسمی و تجمع یونها استفاده می شود. در تحقیقات فضایی نیز از کلرلا استفاده می گردد. نکته مهم دیگر ارزشی است که آگار برای تهیه محیط های رشد باکتری ها و قارچها دارد و آن مقاوم بودن آگار در برابر باکتری های تبدیل کننده ژل بسته به ژل مایع است، کما این که مصرف آگار در صنایع داروسازی امریکا طی دهه های اخیر چند برابر شده است. بخش دیگری از مصرف آگار نیز در حمل ماهی های آماده (طبخ) است که با مصرف آن می توان از شکستگی ماهی ها در زمان حمل جلوگیری کرد.
۱-۵٫عوامل موثر در پرورش آلگ ها:
عوامل مختلفی در پرورش آلگ ها دخالت دارند که مهم ترین آنها عبارتند از :
۱-۵-۱٫ نور:
در کلیه موجودات فتوسنتز کننده ، نور نقش اساسی را ایفا می کند.نور به عنوان منبع تولید انرژی در آلگ ها شناخته شده است و در کشت های داخل آزمایشگاه نور توسط لامپ های فلورسنت و به صورت۱۶:۸ یا ۲۴:۰ (به ترتیب روشنایی، تاریکی)(Anonymous,1991) و یا ۱۲:۱۲(Doroudi,2001) تامین می گردد.
۱-۵-۲٫ درجه حرارت:
درجه حرارت محیظ آزمایشگاهی نقش به مراتب مهمتر از نور ایفاء نموده و تغییرات زیاد آن در طول شبانه روز می تواند منجر به نابودی سلولهای آلگی مخصوصأ گونه های حساس گردد. بنابراین تا حد امکان باید از تغییرات زیاد دمایی جلوگیری شود. مطلوبترین دما برای آلگ ها در شرایط آزمایشگاهی ۲۴-۱۸ درجه سانتی گراد و در مناطق گرمسیری مانند استان هرمزگان۲۶-۲۲ درجه سانتی گراد می باشد(Anonymous ,1991). دمای بالای ۳۲ درجه سانتی گراد نیز در مواردی موجب خرابی سلولی و رسوب کشت ها می گردد.
۱-۵-۳٫ شدت نور دهی:
شدت نور دهی برای کشت مناسب آلگ ها۱۰۰۰۰-۱۰۰۰ لوکس بوده که مطلوبترین آن ۵۰۰۰-۲۵۰۰ لوکس می باشد(Anonymous ,1991).
۱-۵-۴٫شوری:
شوری کمتر از دو عامل قبلی در پرورش آلگ ها موثر است،ولی به طور کل بستگی به گونه مورد نظر دارد.
۱-۵-۵٫نیتروژن وفسفر:
اهمیت این عنصر به همراه پتاسیم،کلسیم،منیزیم و گوگرد در اواسط قرن نوزدهم توسط آزمایشات کشت کلاسیک ساشز نشان داده شد(بونی ۱۳۷۹).
۱-۵-۶٫ کیفیت پساب:
بشر به علت رایگان بودن منابع محیط زیست براحتی این بخش از فضولات تولیدی خود را در محیط تخلیه می نموده است. این عمل اثراتی همچون تخریب و ویرانگری محیط ،تهدید بهداشت و سلامت انسان ، به خطر افتادن حیات سایر موجودات،آلودگی منابع آب ، ایجاد مناظر زشت،بوهای ناخوشایند و… را به دنبال داشته است. روشن است که تخلیه پساب های شهری به منایع آب به خاطر آنکه مقادیر قابل ملاحضه ای از مواد مغذی برای ارگانیسم ها را داراست ،سبب کاهش اکسیژن محلول می شود ودر صورتی که این روند تا از میان رفتن کامل اکسیژن ادامه یابد باکتری های بی هوازی فعال می شوند(یوسفی،۱۳۷۲).از طرف دیگر پتانسیل ظرفیت پذیرش طبیعی محدود بوده و با رشد روز افزون جمعیت و افزایش فاضلاب ناشی از فعالیتهای گوناگون بشری، محیط زیست قادر به جذب این حجم پساب نیست، از این روست که تصفیه پساب مد نظر قرار گرفته است.عمل تصفیه در طبیعت و در مدت زمان های طولانی و بالغ بر چندین روز خود به خود انجام می گیرد،امام کوتاه نمودن مدت زمان پالایش، یکی از مهمترین مسائل موجود در زمینه تصفیه پساب هاست.
پسابهای شهری محلول رقیق تیره رنگی هستند که محتوی مواد معدنی وآلی می باشد. ازت در مواد آلی دفعی بدن وجود دارد به این ترتیب مشتقات ازته در پسابهای شهری به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم وارد خواهد گشت. ازت یکی از عناصر مهم واکنش های بیولوژیکی است ودر ترکیبات دارای انرژی زیاد مانند آمینو اسیدها و آمین ها که به نام ازت آلی خوانده می شود ،وجود دارد.تجزیه هوازی مواد آلی ازت دار سرانجام منجر به تشکیل نیتریت و نیترات می شود. ابتدا اکسیداسیون آمونیاک به نیتریت و سپس نیترات روی می دهد(شریعت پناهی،۱۳۶۸).
فسفر نیز در فاضلاب به صورت آلی و معدنی وجود دارد. در ساختمان مولکول های آلی عنصر فسفر به کار رفته است،بدین لحاظ فضولات مهمترین منبع فسفر آلی در محیط های آبی و پساب هامی باشد.علاوه بر این پاک کننده ها نیز از منابع عمده فسفر در پساب ها می باشند.فسفر در اکثر پساب ها منحصرأ به صورت اشکال مختلف فسفات دیده می شود.فسفات ها نیز ممکن است به فرم های محلول و ذرات غیر آلی وجود داشته باشند.به علاوه فسفات ها در رسوبات ته نشین شده و لجن های بیولوژیکی به شکل مواد معدنی قابل ته نشینی ودر ترکیب با مواد آلی نیز وجود دارند(شریعت پناهی،۱۳۶۸).پساب ها به علت غنی بودن از مواد آلی و مغذی مانند نیترات و فسفات ،می توانند جایگاه مناسبی برای رشد میکروارگانیسم ها باشند. بنابراین پرورش فیتوپلانکتون های فتوسنتز کننده در پساب ها به جهت کاهش مواد مغذی و تصفیه پساب ها کاری عملی و ممکن است.
۲-۱٫پیشینه تحقیق
در مطالعات گذشته کاربرد فاضلاب ثانویه در پرورش مخلوطی از گونه های فیتوپلانکتونی دریایی با نتایج خوبی همراه بود.
(Dustan and Menzel,1971;Dustan and Tenore,1972; Goldman and Stanley,1974) .
همچنین پرورش تک گونه ­ای فیتوپلانکتونها نیز موفقیت آمیز بوده است
(Yoneshigue-Braga,1977;Costa,1999).
در پرورش دو گونه ای فیتوپلانکتونها که در برزیل در سال۲۰۰۴ انجام گرفت، سودمند بودن پساب ثانویه شهری به عنوان منبع ماده مغذی لازم جهت پرورش فیتوپلانکتونها به خوبی اثبات گردید(Koening&Demacedo,2004).
در این روش علاوه بر امکان معرفی و تولید انبوه فیتوپلانکتون در سیتم های نیمه متراکم ، می توان نسبت به تولید روغن های غیر اشباع، آگار و… در کنار اثر تصویه کنندگی اقدام نمود.
اگر چه تولید فیتوپلانکتون برای آبزی پروری شامل گونه های متعددی می باشد، اما در در خواست یکسان از spirulina در حدود ۴۵۰۰-۲۰۰۰ تن وزن خشک در سال نشان دهنده با اهمیت بودن این گونه است،تقریبا۹۰ درصد از ۵/۱۴ میلیون تن تولیدات آبزی پروری در سال ۱۹۹۳ با استفاده ازفیتوپلانکتون های پرورشی به عنوان منبع غذایی در طی یک و یا چند مرحله از رشد آبزیان صورت گرفت(Duerr,E;1998).
امروزه بیشتر احتیاجات از فیتوپلانکتونها به وسیله شرکتهای داخل تهیه شده که آنها را داخل واحدهای تخصصی و یا در داخل تانکهای پرورش لارو کشت می دهند.
طی تحقیقات انجام شده بیش از ۲۵۰ گونه جلبکی در سواحل جنوب کشور شناسایی شده ، که بسیاری از گونه ها دارای خواص کاربردی بوده ودر سطح جهانی از آنها استفاده می شود . مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته است تا بر اساس آن بتوان به نحو مطلوب بهره برداری بهینه را از این منابع ملی انجام داد.
در داخل ایران پرورش فیتوپلانکتون تنها در محیطهای کشت تجاری مانند Guilard-Bristol انجام می گیرد ، لذا در زمینه پرورش آنها در پساب ها هیچ گونه کاری صورت نگرفته است.
اما در خارج از کشور تحقیقات متعددی انجام و مقالاتی ارائه گشته است. در تحقیقی که توسط Lau و همکاران در دانشگاه تکنولوژی هنگ کنگ در سال ۱۹۹۴ انجام گرفت ، بر روی اثرات تراکم آلگ ها بر روی میزان حذف مواد مغذی پساب تصفیه خانه shatin کار شد.
در سال ۲۰۰۰ Tam وWong ،اثرات غلظت بالای آمونیاک بر روی رشد آلگ سبز تک سلولی chlorella vulgaris و حذف نیتروژن از محیط کشت را مورد تحقیق قرار دادند.
همچنین در سال ۲۰۰۰ توسط Martinez و همکاران در دانشگاه Granada اسپانیا روی میزان حذف ازت و فسفر پساب شهری به وسیله آلگ Scenedesmus obliquus تحت تاثیر متفاوتی از هوادهی و درجه حرارت کار شد.
علاوه بر این در سال ۲۰۰۴ Koening و Demacedo در دانشگاه اقیانوس شناسی دانشگاه فدرال Pernambuco کشور برزیل از پساب شهری به عنوان محیط کشت جایگزین برای پرورش Tetraselmis chuii استفاده کردند.
و در سال ۲۰۰۶ توسط Sebnem Aslan , Ilgi Karapinar Kapdan در دانشگاه Dokuz Eylul ترکیه روی حذف ازت و فسفر پساب صنعتی توسط جلبک ها کار شد که نشان داد میکروجلبک Chlorella vulgaris به خوبی تحت شرایط مختلف محیطی از pH، درجه حرارت، نور و تاریکی رشد کرد، و قادر به حذف ۷۰– ۶۰ % ازت و ۶۰ – ۵۰ % فسفر بود.
همچنین در سال ۱۳۸۶ توسط خانم موسوی بر روی گونه chlorella vulgaris روی حذف ازت و فسفر پساب شهری توسط جلبکها کار شد که نشان داد میکرو جلبک chlorella vulgaris به خوبی تحت شرایط آزمایشگاهی قادر به حذف مواد مغذی در پسابهای شهری شد.
۳-۱٫ مواد مورد نیاز
این موادشامل :
۳-۱-۱٫پساب شهری پس از ته نشینی اولیه
۳-۱-۲٫موادی که جهت تهیه محیط کشت(Guilard,1983)F/2 مورد استفاده قرار می گیرند
که این مواد عبارتنداز :

۳-۶- مدلسازی نهایی مسئله ۴۳
۳-۶-۱- حالت اول: بهره برداری در حالت جدا از شبکه(حالت جزیره ای) ۴۳
۳-۶-۲- حالت دوم: بهره برداری در حالت متصل به شبکه ۴۴
فصل چهارم:
۴-۱- مقدمه ۴۶
۴-۲- سیستم مورد مطالعه ۴۶
۴-۳- مطالعه اجرای برنامه های پاسخگویی بار ۴۸
۴-۳-۱- سناریو۱ ۴۸
۴-۳-۲- سناریو۲ ۴۹
۴-۳-۳- سناریو ۳ ۴۹
۴-۴- شبیه سازی بهینه ی ریزشبکه در حالات مختلف بهره برداری ۵۰
۴-۴-۱- حالت اول: حالت مجزا از شبکه (حالت جزیره ای) ۵۰
۴-۴-۲ حالت دوم: حالت متصل به شبکه ۵۳
فصل پنجم:
۵-۱- نتیجه گیری ۵۷
۵-۲- پیشنهادات ۵۷
فهرست منابع ۵۸
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول۳-۱: مفاهیم الاستیسیته ۳۶
جدول۴-۱- هزینه متغیر، هزینه راه اندازی و ظرفیت DG ها ۴۶
جدول۴-۲- قیمت خرید و فروش انرژی از شبکه سراسری ۴۶
جدول۴-۳- خروجی پیش بینی شده منابع تجدیدپذیر ۴۷
جدول۴-۴- منحنی بار پایه ۴۷
جدول۴- ۵- الاستیسیته خودی و متقابل ۴۸
جدول۴- ۶- حالت سناریوها ۴۸
جدول۴-۷- میزان تقاضا در سناریوهای مختلف ۵۰
جدول۴- ۸- مقادیر تولید CDGها در حالت جزیره ای ۵۱
جدول۴-۹- هزینه های نهایی بهره برداری در حالت جزیره ای ۵۲
جدول۴-۱۰- میزان تولید CDG در حالت متصل به شبکه ۵۳
جدول۴-۱۱- میزان توان خریداری شده و فروخته شده ۵۴
جدول۴-۱۲- هزینه های نهایی بهره برداری در حالت متصل به شبکه ۵۴
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۱-۱: اهداف مدیریت سمت تقاضا ۳
شکل۱-۲: کنترل متمرکز ۴
شکل۱-۳: کنترل غیرمتمرکز ۵
شکل ۱-۴ :ساختار کلی پایان نامه ۷
شکل ۲-۱: نمای کلی از ریزشبکه ۹
شکل ۲-۲: ریز شبکه از دیدگاه CERTS 10
شکل ۲-۳: عناصر تولید کننده و مصرف کننده انرژی در ریزشبکه ۱۱
شکل ۲-۴: کلید اتصال به شبکه ی ریزشبکه ۱۳
شکل ۲-۵: مسیر اطلاعات و توابع به کاررفته در زمان واقعی یک PMS/EMSدر ریزشبکه ۱۴
شکل ۲-۶: ساختار مدیریت و کنترل در ریزشبکه ها ۱۵
شکل ۲-۷: مسیر تبادل اطلاعات در یک ریزشبکه با ساختار متمرکز ۱۶
شکل ۲-۸: معماری MAS برای کنترل غیر متمرکز ریزشبکه ۱۷

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ۲-۹: استراتژی های ممکن استفاده از مدیریت سمت تقاضا ۲۰
شکل ۲-۱۰: مدیریت مصرف پس از تجدید ساختار در صنعت برق ۲۱
شکل۲-۱۱: فروش دیماند/بازخرید ۲۳
شکل ۲-۱۲: منحنی تولید و مصرف، نقطه ی تعادل بازار ۲۶
شکل ۲-۱۳: تاثیر پاسخگویی بار بر قیمت بازار ۲۶

۱.درآمد
از آن جا که در این رساله مفهوم «مصلحت عمومی»^[۱۱] از نقش اساسی برخوردار است پرداختن به این مفهوم و بررسی ابعاد گوناگون آن و همچنین نشان دادن نسبت میان آن و فرهنگ سیاسی ضروری است. (در این پژوهش «مصلحت عمومی»، «خیرعمومی» و یا «سود همگانی» به یک معنا به کار رفته است).
حیات جمعیِ آدمیان و تداوم آن بدون شکّ مستلزم در نظر داشت و رعایت اصولی است که باید از سوی خود آنان مراعات شود. این اصول را نمی توان به درستی احصاء کرد زیرا زمان مند و مکان مند هستند. گستره ی این اصول به گونه ای هست که دامنه ی آن را تمام وجوه و ابعاد آدمی اعم از مادی، معنوی و یا ترکیبی از این دو را در برگرفته و به لحاظ زمانی می تواند تا آینده های دور و همچنین مراحل بعدی حیات آدمیان که حیات جاوید خوانده می شود را شامل شود. این اصول در مجموع ضامن حفظ و تداوم حیات بشری در روی زمین و تأمین شرایط «به زیستی» او به منظور بهره وری از مواهب حیات در کلی ترین معنا و رسیدن به خواسته ها و اهداف خویش به وسیع ترین معنایش می باشد.
از روزگاران کهن و احتمالاً از زمان هایِ به یاد نیامدنیِ تاریخ، سامان دهی حیات جمعیِ آدمیان در دسته ها، گروه ها، اقوام، ادیان و بالاخره ملتها در دست عده ای بوده است که می توانیم آنان را در کل تصمیم گیران، حاکمان، رهبران یا فرمانروایان بنامیم. در مقابل کسانی که برایشان تصمیم گرفته می شده است و می بایست آن را اجرا کنند، وجود داشته و دارند که آنان را پیروان، حکومت شوندگان و یا فرمان برداران نامیده اند. اصولاً تفکیک میان حاکمان و حکومت شوندگان از اجزاء عمل هر نوع از حکمرانی است. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۴۶)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از فرایند آمد و شد این رهبران و چند و چون تصمیم گیری ها و پیامدهای آن برای خود و مردم تحت امرشان در طول تاریخ به گونه ای یاد شده است که امروزه از آن به «سیاست» تعبیر می شود و آن ترکیبی از دانش تجربه، هنر و فن است که مفهوم آن اساساً با «اعتلای زندگی عمومی» معنا پیدا می کند و امری مربوط به عامّه است و به همین دلیل برعکس موضوعات دیگر نه به متخصصان امر بلکه به عموم مردم واگذار شده است.فراتر از این «مصلحت عمومی» ذاتیِ سیاست است و به هم پیوستگی دو مفهوم «سیاست» و «مصلحت عمومی»امری تصنعی نیست. زیرا این یکی در آن یکی مندرج است. در معنای سیاست آورده اند: «السیاسه: القیام علی شیئ بما یصلحه». والسیاسه فعلُ السّائس: والوال یسوس رعیته، ای یدبر امرها. (حلبی،۱۲:۱۳۷۲). بدینسان می توان تدبیر امور مردم که ناظر به «مصالحِ همگانی و عمومِ مصالح آنان» است را جوهر و ذاتیِ سیاست دانست.از همین رو سیاست به فعالیت های نوعاً عمومی اطلاق می شود که به وسیله ی آن قواعد کلی ای را که سامان زندگیِ جمعی انسان ها بر آن استوار است؛ تهیه، تنظیم و اجرا می گردند. این فعالیت به هدایت و مدیریت امور عمومی مربوط است و نه امور خصوصی افراد. به همین دلیل دولتها نیز برخلاف نهادهای خصوصی نهادی عمومی هستند که متصدی اتخاذ و اجرای تصمیماتی که به امور عمومی مربوط هستند می باشند. بنابراین دولت باید مظهر نفع عمومی و سعادت همگانی بوده و صلاحیت های خود را به صورت غیرشخصی اعمال کرده تا بتواند حافظ مصالح عمومی باشد. زیرا طبق تمام نظریه های دولت فلسفه ی تشکیل دولت همانا تامین مصالح عمومی و برتر همگان است. (هیوود، ۱۳۸۹: ۶۰-۴۹) این مفهوم حتی در تعریف دولت نیز خودنمایی می کند. درتعریف دولت آورده اند که: «ساخت قدرتی که در سرزمین معین، بر مردمانی معین، تسلط پایدار دارد و از نظر داخلی، نگهبان نظم به شمار می آید و از نظر خارجی پاسدار تمامیت سرزمین و منافع ملت و یکایک شهروندان خویش است. بنابراین ملت دولت را «برای دفاع از خود و سرزمین خود و برقراری نظم و قانون» که در نهایت مصلحت یکان یکان را تأمین می کند پدید می آورد. (آشوری، ۱۳۸۲: ۱۶۴-۱۶۳). یادآوری این نکته ضروری است که عمل حکمرانی به عنوان پدیداری عام هر آن جایی وجود دارد که مردم بخواهند با هم ولو در سطح ابتدایی زندگی کنند؛ خواه در خانواده، شرکت، مدرسه یا باشگاه. تکوین مناسبات حکمرانی، وجه جداناشدنی یا همیشه حاضرِ زندگیِ گروهی است و صرف نظر از نوع ترتیباتِ مستقرِ حکمرانی، اصل وجود آن محکوم به حکم آهنین ضرورت است. چنان چه بزرگان سیاست گفته اند: و انّهُ لابُد للناس من امیر بَرٍّ او فاجرا. (نهج البلاغه،خطبه ۴۰). با این حال هرچند حکمرانی به مفهوم کلی آن وجهی از حیات تمامی گروه های انسانی است لکن نوعی خاص از زندگیِ گروهی وجود دارد که از همه مهمتر بوده و به همین دلیل همواره به آن توجه ویژه شده است. این نوع زندگی گروهی را در طول تاریخ و در فرهنگ های متفاوت به نام های گوناگون خوانده اند: در یونان باستان: «پولیس»، در روم باستان: «رسپا بلیکا» یا جمهوری در اروپای قرون میانه «رگنوم» یا قلمرو سلطنتی(لاگلین، ۱۳۸۸: ۴۶-۴۵) و در جهان اسلام «مدینه». حکمرانان این نوع خاص از زندگی گروهی است که آنان را دولت و حکومت نیز خوانده اند. فعالیت اصلی دولت یا حاکمان این نوع خاص از زندگی گروهی همواره و در طول تاریخ، ابقاء و ارتقاء خیر دولت و اتباع آن بوده و همین امر موضوع اساسیِ سیاست و حقوق عمومی را تشکیل می دهد (لاگلین، ۱۳۸۸: ۲۵ و ۴۵ و ۵۰)
ذکر این نکته نیز ضروری است که از گذشته های دور همواره این پرسش مطرح بوده است که چگونه می توان در شهر «به نیکی» زیست و چگونه می توان به سعادت و شادکامی فردی در میان جمع دست پیدا کرد؟ براین اساس تأمل در ماهیت سامان زندگیِ عمومی در شهر و نوع رابطه بین شهروندان و حکومت (معینی علمداری،…: ۱۵۷) صورت گرفته و بدینسان «سیاست» متولد می شود. در این میان «فلسفه سیاسی» به دنبال یافتن بهترین پاسخ به این سؤالات و تجویز آن می باشد.
به طور کلی «فلسفه‌ سیاسی» به عنوان زیر شاخه ای از اتیک یا فلسفه ی اخلاق (هیوود، ۱۳۹۲: ۱۲۷) و تداوم آن از قرن بیستم به بعد در مفهوم «اندیشه ی سیاسی» به دنبال غایات حکومت و ابزارهای مناسب دستیابی به آنها از طریق کشف بهترین نوع حکومت است. به منظور نیل به چنین مقصودی است که «فلسفه سیاسی» به تعبیر قدما و «اندیشه ی سیاسی» به تعبیر معاصران موضوعاتی چون چیستیِ حقیقت، عدالت، آزادی، برابری و در یک کلام مبانی خیر و صلاح عمومی و چگونگی پیاده ساختن آن را در دستور کار خویش دارد. (بشیریه، ۱۳۸۹: ۱۷) بنابراین و با توجه به این که عمده ترین محور فلسفه‌ سیاسی و در تعبیر امروزی تر آن اندیشه های سیاسی همان «مصلحت عمومی» و شیوه ی تحقق آن است می توان گفت که طبقه بندی اندیشه های سیاسی حول محورهای ایدئولوژی و یوتوپیا، چپ و راست، دموکراتیک و اقتدار طلب که در برگیرنده ی کل اندیشه های سیاسی در طول تاریخ هستند همه و همه ناظر به این است که کدام شیوه ی زیست اجتماعی و سیاسی بیشترین «سود» و «خیر» را برای «همگان» دارد و می تواند مصالح مادی و معنوی آدمیان را تأمین کند. بدینسان از دیرباز عقیده بر آن بوده است که حکومت یا تصمیم گیران باید به دنبال «خیرعمومی» باشند و منفعت مردم را قانون اول خود قرار دهند. این نکته در قالب این اصل که «خیر مردم باید قانون برتر باشد» از همان سپیده دم تاریخ بشری از سوی اندیشه گران اعلام شده است زیرا مصلحت عمومی را به منزله ی معیار سنجش حکومت و قانون می دانسته اند. (راسخ، ۱۳۹۲: ۵۵۵).
۲.واژه شناسی «مصلحت عمومی»
«مصلحت عمومی» از دو بخش تشکیل شده است. ۱.«مصلحت»، ۲.«عمومی». واژه شناسان بر این باورند که «اصلاح» در مقابل «افساد» قرار می گیرد. محمد رمضان البوطی درباره ی معنای واژه ی مصلحت می نویسد که این واژه هم وزن منفعت و به معنی «صلاح» است و پس از آن که از قول مؤلف لسان العرب می نویسد که: «مصلحت به معنی صلاح است و به معنای یکی از مصالح نیز کاربرد دارد» نتیجه می گیرد که: پس هر آن چیزی که در آن نفعی باشد حال چه آن نفع تحصیلی (یعنی آن چه که برای کسب آن به لحاظ منفعتی که دارد تلاش می شود) و چه دفعی (یعنی آن چه که به لحاظ زیان و ضرری که دارد از آن دوری گزیده می شود) زیر عنوان «مصلحت» می آید. (بوطی، ۱۳۸۳: ۱۹) اتفاق علمای زبان شناسی آن است که «مصلحت» یا اسم مکان به معنای جایگاه و مکان صلاح است یا مصدر میمی است که به معنای صلاح دیدن است. همچنین ممکن است «مصلحت» در معنای مصدری آن به کار رود که به معنای «اصلاح» است که مقابل آن «افساد» و جمع آن «مصالح» است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۳۶). واژه ی «اصلاح» نیز به معنای سامان دادن، نیک کردن، سازش دادن، ویرایش، پیراستن موی و غیره آمده است.درکتاب مصباح المنیر در معنای آن آمده است:
«صلح… وهو خلاف فسد… فصلح واصلح اتی بالصّلاح وهو الخیر والصّواب وفی الامر مصلحهٌ ای خیرٌ والجمع المصالح, و صالحه صلاحاً من باب قاتل, والصّلح اسم منه و هو التوفیق ومنه صلح الحدیبیه, واصلحت بین القوم وفّقت وتصالح القوم واصطلحوا وهو صالح للولایه له اهلیه القیام بها» (به نقل از: مزینانی،۲:۱۳۷۹).
راغب اصفهانی در معنای این واژه می نویسد: صلاح, ضد فساد است و آن دو بیش تر جاها در افعال به کار برده شده اند. صلاح در قرآن, گاه در برابر فساد قرار گرفته است, همانند: «ولاتفسدوا فی الارض بعد اصلاحها» (اعراف/۵۶) و گاه در برابر سیّئه، همانند: «خلطوا عملاً صالحاً وآخر سیّئا». (توبه/۱۰۲) (راغب،۴۵۲:۱۳۸۷).
عباس اقبال آشتیانی مصالح را به معنای «آن چه شایسته است» در مقابل مفاسد به معنای «ناشایسته‌ها» می داند. او می نویسد این که امروز مصالح را به معنی مواد لازم برای کار ساختمان سازی به کار می برند کاربردی مجازی بوده و به معنای آن چه شایسته و سزاوار برای ساختمان سازی است می باشد. (خواجه نظام الملک، ۱۳۷۲، پاورقی :۴).
هشام احمد عوض جعفر می نویسد که: مصلحت از ماده ی «صلح» گرفته و «صلاح» به معنای «ضد فساد» است. لذا «مصلحت» یعنی «صلاح» و جمع آن نیز «مصالح» می باشد. اصلاح نیز به معنای راست نمودن و به راه آوردن امر یا چیزی است آن هم بعد از آن که از راه به در شده و دچار فسادگردیده است. وی آن گاه شاهدی از قول مولف لسان العرب می آورد: «اصلح الدّابه» یعنی در حق چارپا نیکی کرد و او را به سامان ساخت. «صلح» به معنای «سلم» نیز آمده است. در قرآن کریم نیز «اصلاح» و «افساد» بارها در مقابل هم به کار برده شده است. در نهایت آقای هشام احمد نتیجه می گیرد که: «بدیهی است که محور اصلی این واژه و مشتقات آن عبارت است از «نفع» و فرق نمی کند که این نفع به معنای کسب لذت یا امر خوبی باشد و یا به معنای دوری از ضرر و رنج و امثال آن باشد». (عوض جعفر، ۱۹۵۵: ۹۵)
در فرهنگ معین برای واژه ی مصلحت معنای زیر آورده شده است: ۱-آن چه که صلاح و سود شخصی یا گروهی در آن باشد. ۲- خیراندیشی. ۳- کار نیک
در مورد «عمومی» یا بخش دوم مفهوم «مصلحت عمومی» باید گفت که هر نوع مصلحت و یا منفعتی را می توان با توسل به معیارهای گوناگونی تقسیم بندی کرد. یکی از این تقسیم بندیها، تقسیم بندی مصلحت و یا منفعت از منظر بهره گیران آن است. از این منظر مصلحت را می توان به فردی، گروهی و عمومی تقسیم کرد. بنابراین مصلحت عمومی به هر پدیده، فعل و یا ترک فعلی که سود آن عاید عموم و یا بخشی از مردم بدون آن که خصوصیاتشان منظور گردیده و یا هدفی جز سود آنان مورد نظر بوده باشد اطلاق می شود. (گرجی، ۱۳۹۲: ۱۱۱ و ۱۱۷).
از همین جاست که پدیده ای که متکفل امر عمومی در این سطح است یعنی سیاست خودنمایی می کند. زیرا وصف سیاسی حاکی از آن است که آن چیز مربوط به همه ی مردمان یا امر عمومی است. (دو ورژه، ۱۳۷۲: ۱۵). علاوه بر این چنان چه گذشت جوهر سیاست و حکومت را «مصلحت عمومی» دانسته اند. (طباطبایی،۱۳۸۲: ۲۱۳). معنای این سخن آن است که دولت و فرمانروایان که عهده دار امور سیاسی هستند در واقع عهده دار امور عمومی هستند. از این نظر آنها می بایستی به تمام فرمانبرداران خویش به صرف انسان بودنشان و فارغ از امور عرضی دیگر نظیر قومیّت، زبان، مذهب، جنسیت، طبقه ی اجتماعی، رابطه خویشاوندی، دوست و یا دشمن نگاه کنند. زیرا آن عملی که در این سطح به امور عمومی و مصالح عمومی مردمان می پردازد همانا “سیاست” است که جز رعایت مصلحت عمومی به معنای پیش گفته غایتی دیگر ندارد. بنابراین چنان چه فرمانروایان در تصمیم گیری های خویش یکی از امور عرضیِ فوق را مدّ نظر داشته و مصالح و منافع آن را بر عموم مقدم شمارند در این صورت تصمیم گیری های دولت از مسیر درست و اهداف غایی که دولت به آن دلیل تشکیل شده است خارج شده است و بنابراین فاقد وصف «سیاسی» بوده و دچار انحراف شده است. زیرا مفهوم دولت بر مفهوم «امرسیاسی» استوار است و نه برعکس و «امرسیاسی» نیز یعنی «امر عمومی» در تمایز با « امر خصوصی».
این نکته قابل ذکر است که ایده ی دولت بر پایه ی تفکیک بین «امر عمومی» و «امر خصوصی» استوار است. زیرا هنگامی که از دولت بحث می شود به این معنی است که باید بین شخص حاکم و ویژگی هایِ غیرشخصیِ ترتیبات و ساز و کاری که از طریق آن حکم او اجرا می شود تفاوت قائل شد. به عبارت دیگر بین «مالکیّت» و «حاکمیّت» تمایز وجود دارد. مردمان باستان اولی را «ائیکوس» یا امر خصوصی و دومی را «پولیس» یا امر عمومی می نامیدند و برای ارجاع به آن از لفظ «عموم» و یا «مردم» استفاده می کردند. به همین دلیل گفته می شود که «دولت دومین اختراع مهم در تاریخ سیاسی پس از تفکیک یونانی ها میان مالکیّت و حکومت است». (لاگلین، ۱۳۸۸: ۴۸) زیرا قدرت سیاسی از تصرف مالکانه ناشی نمی شود بلکه از درون رابطه مردم و حاکمان تولید می شود. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۲۲).
۳.تاریخ و منشأ پیدایش مصلحت عمومی
بسیاری بر این باورند که به لحاظ تاریخی منشأ پیدایش مفهوم مصلحت عمومی را باید در غرب و به ویژه در یونان و روم باستان جستجو کرد. آنان بر این باورند که یونانیان و رومیان باستان «عرصه‌ای عمومی» را که در آن مردمان بتوانند آزادانه در مورد مصلحت عمومی تبادل نظر و بحث کنند را برای رشد و شکوفایی شهروندان ضروری قلمداد می کردند. (هلد، ۱۳۷۷: ۳۶۷ و نوبهار، ۱۳۹۱: ۷ و ۲۷). در یونان باستان به دنبال تأسیس شهرها رفته رفته، این باور فلسفی که نوعی مصالح عمومی وجود دارد که از رهگذر تضارب افکار و گفتگوهای همگانی می توان برای اداره ی جامعه بر مقتضای منافع و مصالح عمومی اقدام کرد پیدا شد. به دنبال آن «آگورا» یا فضاهای عمومی و مشترک شهر دارای نقشی به سزا شدند. زیرا این ها بودند که مرجع نهایی «مصلحت اندیشی عمومی» به شمار می آمدند. زان پس عقیده بر آن شد که از وقتی که شهر برگرد فضای عمومی و میدان آگورا و نه گرداگرد قصر شاهی سازمان می یابد به پولیس تبدیل می شود. پیدا شدن این مکان ها و فضاهای عمومی و مشترک بیانگر پیدایش «مصلحت عمومی» در تقابل با «مصلحت خصوصی» و جریان امور در ملاء عام به جای اعمال مخفی بود. (طباطبایی، ۱۳۷۳: ۲۰-۱۹ و افتخاری، ۱۳۸۴: ۵۷). بعدها رومیها با پذیرش اندیشه های سیاسی یونانیان «پلیس» را به واحدهای ارضی گسترده تری اطلاق کردند که آن را «رسپوبلیکا» می نامیدند. واژه ای که می توان آن را به« خیر عام» ترجمه کرد. (حلبی،۹۴:۱۳۸۵).
اینان ضمن اعتقاد به پیدایش مفهوم مصلحت یا خیرعمومی در غرب بر این باورند که این مفهوم در غرب از سه مقطع تاریخی عبور کرده است. ۱.یونان باستان.۲.قرون وسطی و ۳. رنسانس. با این توضیح که در دوره ی یونان باستان نظریه خیر یا مصلحت عمومی به گونه ای که برای حیات جمعی شهروندان یونانی مفهومی بنیادنی به حساب می آمد پیدا شد. در دوران قرون وسطی با رواج آموزه های مسیحی، اندیشه گرانی چون آلبرت کبیر و توماس آکوئیناس، به تعدیل و بازسازی نظریه ی خیرعمومی پرداختند و سپس در عصر مدرن و رواج شیوه های جدید در عرصه ی عمل و نظر؛ بازاندیشی در نظریه ی خیرعمومی گریزناپذیر شد. این بازاندیشی از سوی کسانی مانند لاک انجام شد. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۱۵)
علی رغم نکات تاریخی فوق در خصوص منشأ پیدایش نظریه ی مصلحت عمومی هیچ دلیل منطقی وجود ندارد که در جاهای دیگر جهان و به ویژه ایران باستان به «مصلحت عمومی» توجهی نشده باشد. زیرا هرکجا اقتدار مرکزی بوده است می توان از حقوق عمومی نیز سراغ گرفت چرا که حقوق عمومی ناظر بر عمل حکمرانی است. از سوی دیگر بنیاد حقوق عمومی نیز بر «مصلحت عمومی» استوار است. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۱۱ و ۲۲).
۳-۱. مصلحت عمومی در ایران باستان
در ایران باستان بدون شک «مصلحت عمومی» نه فقط امری شناخته شده؛ بلکه مبنای حکومت نیز بوده است. نهاد وزارت در ایران باستان به عنوان عقل منفصل و نماینده ی «مصالح عمومی» در جنب پادشاه بیان گر این وجه از اندیشه های سیاسی ایران باستان است. (طباطبایی، ۱۳۸۱: ۶۶ و ۱۷۳ و همین نویسنده، ۱۳۷۵: ۳۰ و ۵۰ و رجائی، ۱۳۷۲: ۸۳-۸۲ و زرین کوب، ۱۳۸۴: ۲۸۱-۲۸۰). علاوه بر این می توان براساس شرایط، صفات و فضائلی که می بایست شاهان ایرانی در زمان باستان داشته باشند و به خصوص تاکیدی که بر«دادگری» می شد و زمینه و دلایلی که دیااکو به عنوان نخستین شهریار شناخته شده ایران زمین انتخاب شد به این نتیجه رسید که در ایران باستان «فرهنگ سیاسی ناظر به مصلحت عمومی» رایج بوده است. (رجایی، ۱۳۷۲: ۵۴ و ۴-۸۲).
ابن خلدون به هنگام تقسیم بندی انواع نظام های سیاسی آنها را به دو دسته ی شرعی و عقلی تقسیم نموده و سیاست عقلی را نیز با توجه به ضابطه ی رعایت یا عدم رعایت «مصلحت عمومی» و امکان نیل یا عدم نیل به سعادت به دو نوع مطلوب و منحرف تقسیم نموده و در توضیح سیاست عقلیِ مطلوب می نویسد: و آن سیاستی است که «در آن، مصالح، به طور عموم … مراعات شود. این سیاست به ایرانیان اختصاص داشت و متّکی به روش حکمت بود.» (ابن خلدون، ۱۳۸۵ : ۵۹۱-۵۸۹). به همین دلیل گفته می شود که از نظر ابن خلدون نظام حکومتی ایرانیان باستان برترین نمونه ی حکومت عقلی بوده و اساس آن بر پایه ی «مصلحت عمومی» تمام رعایا استوار بوده است. (طباطبایی، ۱۳۷۹: ۲۶۴).
این نکته نیز شایان ذکر است که در ایران باستان مفهوم «عدل» به معنای «تأمین مصلحت عمومی» به بهترین صورت ممکن بود و این امر نه تنها به رفتار نیکو، ملایمت و اعتدال، بلکه به تأمین حقوق و امور معاش آنان نیز مربوط می شده است. از انوشیروان نقل است که: «کشور به سپاه و سپاه به دارایی و دارایی به خراج و خراج به آبادانی و آبادانی به داد استوار گردد و داد وابسته به درست کرداری کارگزاران» است. (طباطبایی، ۱۳۷۹: ۲۶۵).
خواجه نظام الملک طوسی به عنوان یکی از سیاستمداران و سیاست دانان بزرگ عصر زرین فرهنگ اسلامی که به دنبال بازپرداخت و احیای مجدد عناصر و مؤلفه های قابل قبول سیاست و حکومتِ ایران باستان و از جمله ابتنای سیاست بر مصلحت عمومی بوده است در اولین فقره از کتاب مشهور سیاست نامه ی خویش چنین آورده است:
«ایزد سبحانه و تعالی در هر عصری و روزگاری یکی را از میان خلق برگزیده و او را به هنرهای پادشاهانه و سیرتهای ستوده آراسته گرداند و مصالح جهان و آرام بندگان بدو بازبندد و دَرِ فساد و آشوب بدو بسته گرداند… ]و[ مردمان در سایه ی عدل و پناه رعایت او روزگار می گذرانند». (خواجه نظام الملک، ۱۳۷۲: ۱). از این قسمتی که نقل شد و قسمت های بعدی و ایضاً در جای جای «سیاست نامه» ی خواجه نظام الملک به وضوح آشکار است که مصلحت عمومی در نزد ایرانیان تا چه اندازه مطرح و دارای اهمیت بوده است. البته شناخته بودن و توجه به این مفهوم منحصر به ایران دوره‌ی باستان نیست و در دوران‌‌های بعدی هم، چنان چه خواهد آمد دست کم در عالم نظر از سوی برخی اندیشه گران و پادشاهان به آن توجه شده است. معروف است که حتّی ناصرالدین شاه در شهرهای بزرگ کشور مجلس «مصلحت خانه» تأسیس کرد (آبراهامیان، ۱۳۷۷: ۷۴). همو هنگامی که پسر دلبندش را به حاکم تهران منصوب کرد به او در این باره که وی شخصاً مسئول افزایش قیمت مواد غذایی است این گونه هشدار می دهد: «تو بر بالای چوبه‌ی دارخواهی رفت تا مردم ببینند من آماده ام پسرم را در راه منافع عمومی فدا کنم». (همان: ۵۴).
۳-۲. مصلحت عمومی در شرق باستان
میشل فوکو بر آن است که به طور کلی در جوامع باستانی مشرق زمین، استعاره ی «شبان» مفهوم بنیادینی در امر فرمانروایی به حساب می آمده و حاکی از آن است که در این جوامع بنیاد سیاست بر «مصلحت عمومی» بوده است. فوکو می گوید: مثلاً فرعون یک شبان مصری بود و حتی به عنوان جزئی از مناسک در روز تاجگذاری، عصای سرکج گله داری به او اهدا می شد. «شبان آدمیان» یکی از القاب پادشاهان بابِل نیز به حساب می آمد. چنان چه خداوند هم شبانی بود که بندگان خویش را به چراگاه رهنمون می شد و بدین گونه رزقشان را تأمین می کرد.علاوه بر این در یکی از نیایشهای مصر باستان برای رَع یا خدای آفتاب آمده است: «ای رَع که هنگامی که آدمیان جملگی به خواب می روند تو بیدار و مراقبی، تو که آن چه را برای گلّه خوب است می جویی…» همچنین چنان چه پادشاهی در تصمیم گیری های سیاسی خویش مصالح عمومی را رعایت نمی کرد به چوپانی بد تشبیه می شد. زیرا چوپانان بد رمه را می پراکنند و می گذارند از تشنگی بمیرد و پشم آن را تنها برای سودجویی می چینند. (فوکو، ۱۳۷۷: ۷۷).
اطلاق مفهوم راعی و شبان به فرمانروایان و تشبیه خلق الله به رمه بیانگر آن است که فرمانروا باید همواره در همه ی تصمیم هایی که به اقتضایِ فرمانروایی از او صادر می شود «مصلحت همگان» و مردم تحت امرش- رمه- را رعایت کند. فوکو در این باره می گوید: «مهرشبان بسیار به «ایثار» نزدیک است. هرچه شبان می کند با نظر کردن در صلاح رمه است. دغدغه ی دائم او جز این نیست. وقتی رمه می خوابد او بیدار و مراقب است». فوکو در فقرات بعدی و در حالی که سعی می کند مفهوم «مراقبت» را واکاوی کند می افزاید: «شبان باید رمه ی خویش را جملگی و فرد و فرد بشناسد. نه تنها باید بداند که چراگاه های خوب کجاست و به قوانین فصول و سایر امور، معرفت داشته باشد بلکه باید نیازهای خاص هر فرد را بداند». (فوکو، ۱۳۷۷ : ۷۹).
در یکی از تفاسیری که بر «سفر خروج» نگاشته شده صفات «حضرت موسی» (ع) را در مقام «شبان» این گونه وصف شده است: «او هر گوسفند را به نوبت به چرا می فرستاد: اول جوانترین تا نازکترین چمن ها را بچرند. بعد بزرگترها و سپس پیرترین را چون می توانستند حتی از خشنترین علفها تعزیه کنند. قدرت و اختیار شبانی مستلزم توجه فردی به یکایک گوسفندان است. (فوکو، ۱۳۷۷، ۷۹).
در واقع فوکو با استعانت از استعاره ی «شبان» و «گله» که در شرق هم رایج بوده است روابط حکومت با مردم را استنباط کرده و اساس آن را بر مصلحت عمومی استوار کرده است. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۶۳). با توجه به اهمیت وکارکرد استعاره در نظریه پردازی و انتقال مفاهیم در اندیشه سیاسی (برزگر،۶۳:۱۳۹۰-۴۴) می توان نه فقط به موجودیت مفهوم« مصلحت عمومی» در شرق بلکه به اساسی بودن آن حکم داد.
میشل فوکو پس از بررسی مفهوم «مصلحت عمومی» با بهره گرفتن از استعاره ی شبان در شرق باستان به سراغ غرب رفته و می گوید: در یونان باستان واژه ی Nomo (قانون) با واژه ی nomeuz (شبان) مرتبط است. چون همان طوری که شبان غذا و آب را بین رمه تقسیم می کند و سهم هریک را می دهد قانون نیز به نسبت تقسیم می کند. زئوس خدای خدایان یونانی Nomioz و Nemeioz نامیده می شد؛ چون به گوسفندانش خوراک می دهد. از همه مهمتر کلانتر و حکمران باید Philanthropoz یعنی عاری از هرگونه خودپسندی باشد. یعنی بنا به مصلحت خصوصی تصمیم گیری نکند و چونان شبان، سرشار از گرمی و غمخواری باشد. (فوکو، ۱۳۷۷: ۸۱).
به نظر فوکو در یونان باستان این مسأله که رهبران سیاسی باید در امر فرمانروایی «مصالح عمومی» را در نظر بگیرند امری عادی و بدیهی بوده است. وی دراین باره می نویسد: «رهبر یونانی بالطبع می بایست با توجه به «منافع همه» تصمیم بگیرد و - اگر نفع خویش را مقدم می داشت رهبر بدی بود». (فوکو، ۱۳۷۷: ۷۹). این نکته نیز لازم به ذکر است که تمایز بین مصالح عمومی و منافع خصوصی و آگاهی از پیوستگی میان آنها در درون یک کل منسجم، یکی از عمده ترین وجوه عمل و نظر فرهنگ و تمدن غربی است. (طباطبایی، ۱۳۸۱: ۱۹۶).
در سده ی دوازدهم میلادی اندیشه ی تفکیک میان پادشاه با سلطنت یا همان تاج پیدا شد. به موجب این تفکیک میان شخص پادشاه و مقام و منصبی که او آن را اشغال کرده بود تمایز وجود دارد. مفهوم «تاج» یا همان «سلطنت و پادشاهی» مبنای تفکیک و تمایز میان «امرخصوصی» و «امر عمومی» شد. در سده ی بعد در منشور «مگنا کارتا» یا منشور کبیر مقام ارباب از سلطنت گرفته شد و به او مقام پادشاه تفویض شد. این امر به معنای آن است که آن منشور، سلطنتی قوی با قلمرویی وسیع را می پذیرفت لکن به دنبال آن بود تا در مقابل هوس های شخصی سلطان یا منافع خصوصی او بایستد و بدینسان راه اداره ی «امر عمومی» را بر بنیان «مصلحت عمومی» و نه خواست های شخصی و غیر آن هموار سازد. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۷۵-۷۳).
ماکیاول به عنوان نخستین فیلسوف سیاسی مدرن، «سیاست» را مجموعه ای از رویدادها و سنت ها برای ارتقاء خیرعمومی می دانست. او با آن که منکر حاکمیّت عقل بر رفتار فردی و جمعیِ آدمیان بود و به حقوق طبیعی هم اعتقادی نداشت سیاست را به پی جویی و رفع حوائج شخصی و ارضای شهوات و جاه طلبی های حاکمان تقلیل نمی داد و برتفکیک دو حوزه ی «خصوصی» و «عمومی» تاکید داشت. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۱۱۰-۱۰۹)
هنگامی که توماس هابز می گفت می توان مسئولیت های دولت را در عبارت : «خیر مردم باید قانون برتر باشد» خلاصه می کرد در واقع صرفاً یک اصل سیسرویی را تکرار می کرد. علاوه بر این هابز کارکردهای حکومت را به چهار دسته تقسیم می کرد که همگی بر بنیان «مصلحت عمومی» استوار بودند. (لاگلین، ۱۳۸۸ : ۵۱-۵۰) هابز همچنین به عنوان نخستین نظریه پردازی که «قانون» را اراده ی قدرت حاکم می انگارد بر آن است که قانون خوب قانونی است که «ضروری، در راستای «خیر مردم» و در کمال وضوح است» او معتقد بود که صلاحیت وضع قانون ناشی از «ارتقاء رفاه مردم» است. قانونی که به نفع حاکمان است و نه مردم، قانون خوبی نیست. در کل توماس هابز اقتدار حاکمیتی را شکلی از قدرت عمومی می دانست که برای خیر مردم به کار گرفته شود و حاکمانی را خوب می دانست که بدون به خطر انداختن خیر عمومی آزادی های مدنی را به حداکثر برسانند.
ژان ژاک روسو در تاریخ اندیشه ی سیاسی با نوآوری خود یعنی مفهوم «اراده ی عمومی» شناخته شده است و این مفهوم بر مبنای «خیرعمومی» استوار است. روسو می گوید: «اراده های خاص ممکن است خطا کنند ولی اراده ی عمومی همیشه بر صواب است و همواره متمایل به خیر عمومی است». بنابراین می توان گفت که نویسندگان باستانی و مدرن درک مشترک از ماهیت این اصل داشتند. (لاگلین، ۱۳۸۸: ۳۰۳و۲۳۵).
۴.اهمیت مصلحت عمومی
صرف نظر از تاریخ و منشاء پیدایش مصلحت عمومی در این که این مفهوم از روزگاران گذشته تا به امروز در نهایت اهمیت بوده و بنیان و غایت سیاست و حکومت تلقی می شده است تردیدی نیست. اهمیت این مفهوم نیز چونان تاریخ و منشأ آن به اندیشه گران غربی و مسیحی محدود نمی شود بلکه سایر اندیشه گران جهانی و از جمله مسلمانان را نیز در بر می گیرد.
موریس دو ورژه «سیاسی» را مساوی با «عمومی» می گرفت زیرا صفت سیاسی را مربوط به آن چه درباره ی امور عمومی است تلقی می کرد. (دو ورژه، ۱۳۷۲: ۱۵). از جهت دیگر سیاست را به «هر فعلی که مردم با انجام آن به صلاح نزدیک تر و از فساد دورتر» می شوند تعریف کرده اند. (افتخاری، ۱۳۸۹: ۶۹). و سرانجام این که اصلاح بین الناس را غایت سیاست دانسته اند.
توماس قدیس بهترین حکومت را حکومتی می دانست که بهتر بتواند منافع عمومی مردمان را تأمین کند. او حکومت های خودکامه و استبدادی را بدترین نوع حکومت ها می دانست زیرا که در این شیوه ی فرمانروایی خیرعمومی به تأمین نفع خصوصیِ فرمانروایی خودکامه فروکاسته می شود و بنابراین از همه ی انواع دیگر بیدادگرتر است. (طباطبایی، ۱۳۸۰: ۳۶-۳۵).
توماس آکوئیناس مهمترین هدف دولت را تأمین خیرعمومی بر می شمرد و مانند ارسطو براین باور بود که هر یک از انواع اصلی حکومت یعنی حکومت یک تن، چند نفر (گروهی) و اکثریت در صورت رعایت و تأمین اصل بنیادین «مصلحت عمومی» مشروع هستند. به نظر او هرگونه انحرافی از اصل تأمین مصلحت عمومی سبب «منحرف شدن» و «استبدادی» شدن حکومت می گردد. زیرا در نزد آکوئیناس حکمران توسط مسئولیتش که همان تأمین مصالح عمومی است تعریف می شود و بنابراین کارکرد حکومت و نه ساختار آن کلید فهم اقتدار یا مشروعیت سیاسی است. بدینسان در نزد آکویناس نیز مانند ارسطو حمایت و رعایت مصالح عمومی جوهر سیاست و هدف اصلی از تشکیل دولت تلقی شده و شکل آن اهمیت چندانی ندارد مگر آن که.به اعتبار «ولله یکل قسط من الثمن» بتوان برای شکل حکومت نیز سهمی برای ارتقاء «مصلحت عمومی»قائل شد. طرفه آن که دیدگاه آکوئیناس مبنی بر سرچشمه گرفتن حق حاکمیت از خداوند تأکید مضاعفی است بر وظیفه دولت مبنی بر پیروی از قاعده مصلحت یا خیرعمومی که همانا توجه به مصالح مادی و معنوی تک تک اعضای جامعه است. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۶۸-۵۶).
کوزانوس تأمین مصلحت عمومی را اصلی ترین وظیفه فرمانروایی می دانست و براین باور بود که در امر حکومت همه چیز ناظر به مصلحت عمومی است. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۱۶۱).
گوئیتچار دینی نظام سیاسی را یگانه حوزه مصالح عمومی و غایت آن را تأمین مصالح عمومی می دانست. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۵۴۵)
توماس هابز در فقره ای شورانگیز یکی از تفاوتهای بین انسان و حیوان را در این می دانست که حیوانات قادر به تمایز بین مصلحت عمومی و خصوصی نیستند لکن انسانها این توانایی را دارند (هابز، ۱۳۸۹: ۱۹۱)^[۱۲]. هابز آن جا که به فلسفه ی تشکیل حکومت می پردازد اساساً تأسیس حکومت را برپایه ی مصلحت عمومی می داند (هابز، ۱۳۸۹: ۱۹۲) و بر این باور است که وظیفه حاکم خواه پادشاه باشد و یا مجمعی از کسان تامین همان هدف و غایتی است که قدرت حاکمه برای تحقق آن به وی واگذار شده و آن تأمین مصلحت مردم است. (هابز، ۱۳۸۹: ۳۰۱). هابز در این فقره اهمیتی به شکل حکومت نداده بلکه به کارکرد حکومت و علت غایی آن که همانا تأمین مصالح عمومی است اهمیت داده است.
جان لاک هدف اساسی از تأسیس دولت را تأمین «مصالح عمومی» می دانست. او می نویسد:
رئیس کشور، وظیفه دارد با اجرای قانون آن چه برای صیانت ذات و اموال همه ی مردم کشور و فرد فرد اعضای آن ضرورت دارد تأمین کند. بر رئیس کشور است که در این اجتماع که برای تأمین مصالح عمومی ایجاد شده، هر فردی را که بخواهد از پیروی از قانون و عمل به آن سرپیچی کند، از همه یا بخشی از حقوق اجتماعی محروم کند. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۲۳۱).
لئواشتراووس معتقد بود که تمام اعمال سیاسی ذاتاً جهتی به سوی معرفت به ماهیت خیر دارند، یعنی به سوی معرفت به زندگی خوب یا جامعه ی خوب، زیرا جامعه ی خوب همان سعادت کامل سیاسی است. او بر این باور بود که اعمال سیاسی یا در جهت حفظ و یا در جهت تغییر وضع موجود است. در صورت اول به علت آن که وضعیت به سمت بدتر شدن پیش نرود و در صورت دوم دلیل آن است که تغییرات در جهت بهتر شدن حاصل شود (اشتراووس، ۱۳۷۲: ۲-۱) چنان چه هویداست اشتراوس «سیاست» را دائر مدار «مصلحت عمومی» یا همان جامعه می داند.

جدول ۲۲: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی ۸۴
جدول ۲۳: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان امام خمینی ۸۵
جدول ۲۴: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان مصطفی خمینی ۸۶
جدول ۲۵: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی ۸۷
جدول ۲۶: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان امام خمینی ۸۸
جدول ۲۷: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان مصطفی خمینی ۸۹
جدول ۲۸: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تعداد بیمار در بیمارستان طالقانی ۹۰
جدول ۲۹: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی ۹۱
جدول ۳۰: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی ۹۲
جدول ۳۱: مقایسه نقطه به نقطه سرانه آب مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان امام خمینی ۹۳
جدول ۳۲: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی ۹۴
جدول ۳۳: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی ۹۵
جدول ۳۴: مقایسه نقطه به نقطه سرانه برق مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان امام خمینی ۹۶
جدول ۳۵: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان مصطفی خمینی ۹۷
جدول ۳۶: مقایسه نقطه به نقطه سرانه گاز مصرفی بر حسب تخت روز اشغالی در بیمارستان طالقانی ۹۸
فصل پنجم ۹۹
۵-۱ بحث (Discussion): 100
منابع فارسی: ۱۰۷
منابع لاتین: ۱۱۱
فصل اول
۱-۱ مقدمه:
امروزه انرژی در کنار سرمایه و نیروی انسانی به عنوان یکی از عوامل اصلی تولید در دنیا به شمار می‌آید و در کشور ما نیز بی‌تردید انرژی نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه کشور ایفا می‌کند؛ لذا تدوین استراتژی‌ها و سیاست‌های مناسب با در نظر گرفتن معیارهای پیش‌بینی آینده و تدوین برنامه‌های متناسب با آن، به منظور استفاده و تخصیص بهینه انرژی، بسیار حائز اهمیت است. (آمارهای هشداردهنده وزیر نفت، ۱۳۸۹)
نهاده انرژی یکی از نهاده های اساسی در تابع تولید کلان اقتصاد محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که هر تغییری در قیمت این نهاده، در کوتاه مدت از طریق سهم هزینه‌ای آن و در بلندمدت از طریق تأثیر متقابل بر بازار سایر نهاده‌ها بر شاخص قیمت تولید کالاها و خدمات اثر می‌گذارد. اهمیت رفتار نهاده انرژی در برابر سایر نهاده‌ها به حدی است که مباحث تفصیلی ویژه‌ای را در ادبیات اقتصادی به خود اختصاص داده است. (شریفی و همکاران، ۱۳۸۷) استفاده موثر از انرژی می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های بالقوه و اثربخش برای حل مشکل جهانی انرژی باشد. (سبیتوسی، ۲۰۰۸)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دولت‌ها برای کاهش اثرات سوء اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مصرف حامل‌های انرژی نظیر سوخت‌های فسیلی، باید چه به صورت جداگانه و چه به صورت همکاری باهم از طریق اقدامات و سیاست‌های قوی مثل مداخلات تنظیمی بازار نقش خود را ایفا کنند. به طوری که در سناریوی جایگزینی انرژی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) به نظر می‌رسد سیاست‌هایی که دولت‌ها در حال حاضر اجرا می‌کنند (نظیر اصلاحات یارانه‌های انرژی)، رشد مصرف و استخراج سوخت‌های فسیلی را تا سال ۲۰۳۰ به نصف کاهش دهد. (مورگان، ۲۰۰۸) این در حالی است که تولید و مصرف انرژی در ایران با حالت بهینه فاصله زیادی دارد و شدت مصرف انرژی طی سال‌های گذشته در ایران افزایش چشمگیری داشته است. (جباروند و همکاران، ۱۳۹۰)
هرچند ایران از نظر دارا بودن منابع و ذخایر متنوع انرژی دومین کشور در خاورمیانه محسوب می‌شود، اما سرمایه‌گذاری به موقع در بخش انرژی و بذل عنایت کافی به آن حتی در کشورهایی که برخوردار از منابع فنی انرژی می‌باشند ضروری است و امکان دستیابی به عرصه‌های بین‌المللی را میسر می‌سازد. به عنوان مثال ذخایر گاز ایران به تنهایی از مجموع ذخایر گاز کشورهای خاورمیانه به مراتب افزون تر است؛ اما اهمیت صرفه‌جویی در مصرف گاز طبیعی به عنوان یک منبع پایان پذیرفتنی مشخص تر می‌شود که بدانیم مصرف این سوخت به علت داشتن برتری‌های فراوان نسبت به سایر سوخت‌ها روزبه‌روز بیشتر و بیشتر می‌شود. از جمله این برتری‌ها می‌توان به ارزان بودن، آلوده نکردن هوا، محیط و امکان جایگزین شدن به جای سایر سوخت‌ها و همین طور به وسیله سایر سوخت‌ها اشاره کرد. (صالحی، ۱۳۷۲)
همچنین با نگاهی به آمار مصرف انرژی و شاخص‌های مهمی چون سرانه مصرف انرژی، شدت انرژی و بهره‌وری انرژی در ایران و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان در می‌یابیم که در عرصه رقابت جهانی که به سمت مصرف کمتر (بهینه) و تولید بیشتر در حرکت است اتلاف انرژی زیادی را در بخش‌های حمل و نقل،خانگی، صنعت و بخش‌های عمومی_ دولتی خصوصاً بیمارستان‌ها را شاهد هستیم. (وزارت نیرو، ۱۳۸۸) آمار و ارقام ارائه شده در پژوهش‌هایی که در ارتباط با مراقبت‌های بهداشتی انجام شده‌اند، نشان می‌دهند که مصرف انرژی به ازای هر مترمربع در بیمارستان‌ها بسیار بیشتر از انواع دیگر مؤسسات خدماتی می‌باشد. (جباروند و همکاران، ۱۳۹۰)
یکی از انواع اصلی ساختمان‌های اداری که پتانسیل زیادی برای انجام اقدامات صرفه جویانه برای انرژی دارد، بیمارستان می‌باشد. بیمارستان‌ها به دلایلی که ذکر می‌کنیم سهم زیادی از مصرف حامل‌های انرژی را به خود اختصاص می‌دهند. دلایلی از جمله: عملکرد ۲۴ ساعتی این سازمان، اندازه و سطح بزرگ سازه، نیاز به آب گرم، نیاز به تسهیلات برودتی و حرارتی، تجهیزات استریلیزاسیون و وجود انواع و اقسام تجهیزات پزشکی. (مشاوران محیطی ای. پی. تی. اِی، ۲۰۰۷)
واضح است که منابع انرژی یکی از مهم‌ترین منابع خدمت رسانی در بیمارستان به شمار می‌آید و هرگونه مشکل در تهیه و بهره‌برداری از آن‌ها مستقیماً ارائه خدمت به بیماران را مختل و حتی جان آن‌ها را به خطر خواهد انداخت. هزینه انرژی قسمت قابل توجهی از هزینه‌های غیر پرسنلی را به خود اختصاص داده و مستقیماً بر قیمت تمام‌شده هر واحد خدمات ارائه شده به بیمارستان‌ها اثر می‌گذارد. (صدقیانی، ۱۳۷۷)
قیمت انرژی از جمله متغیرهایی است که در اقتصاد ایران به صورت برون زا و توسط دولت تعیین می‌گردد. به دلیل اینکه از یک طرف انرژی در بین تمامی بخش‌های اقتصادی جریان دارد و از طرف دیگر تمامی بخش‌های اقتصادی در ارتباط با یکدیگر می‌باشند. لذا هر گونه تغییری در قیمت‌های انرژی، کل اقتصاد را تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای درخور توجهی را بر جای می‌گذارد. (قادری و همکاران، ۱۳۸۸) بررسی اولیه نشان می‌دهد که در صورتی که قیمت حامل‌های انرژی افزایش یابد، این امکان وجود دارد که تا مرز ۷۰۰ میلیارد تومان بار هزینه مراکز بهداشتی و درمانی دولتی بالا رود. (پایگاه اطلاع‌رسانی سلامت ایران، ۱۳۸۹) در همین رابطه پایگاه اینترنتی خبر آنلاین به نقل از یک عضو کمسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی بیان کرده اکثر بیمارستان‌های دولتی در حال حاضر با کسری بودجه مواجه‌اند که با قطع حمایت‌های دولتی از آن‌ها، نخواهند توانست به مردم خدمات ارائه دهند. زیرا دهک‌های پایین جامعه بیشترین مراجعه‌کنندگان به بیمارستان‌های دولتی هستند و با حذف یارانه حامل‌های انرژی که شامل آب، برق و گاز می‌شود، این بیمارستان‌ها قادر نخواهند بود که هزینه‌های آب و برق خودشان را تأمین کنند و مردم دهک پایین جامعه با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهند شد. (حسنی بافرانی، ۱۳۸۹)
سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده، تقریباً سه چهارم کل بودجه بهداشت و درمان در کشورهای در حال توسعه، صرف هزینه‌های بیمارستانی می‌شود و افزایش روزافزون هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، بلااستفاده بودن بخشی از ظرفیت تخت‌های بیمارستانی، عدم استفاده صحیح و منطقی از منابع موجود و عدم توجه به شاخص‌های تخت بیمارستانی موجب اتلاف منابع، هرز رفتن منابع مالی و کاهش کارایی بیمارستان‌ها گردیده است. (بهادری، ۱۳۸۶) آنچه امروزه در جامعه ما تحت عنوان یارانه از آن نام‌برده می‌شود، در واقع عبارت است از پرداخت مستقیم یا غیرمستقیم نوعی کمک مالی، امتیاز اقتصادی یا اعطای برتری ویژه‌ای به مؤسسات خصوصی، خانوارها و یا واحدهای دولتی که جهت دستیابی به اهداف مورد نظر انجام می‌پذیرد. یارانه دولتی در واقع به این معنی است که دولت یارانه را برای جبران قسمتی از قیمت کالاها و خدمات باهدف افزایش تولید به تولیدکنندگان، افزایش کارکرد توزیع به توزیع‌کنندگان و افزایش قدرت خرید مصرف‌کننده بی‌درآمد یا کم درآمد، به مصرف‌کنندگان می‌پردازد. (وزارت امور اقتصاد و دارایی، ۱۳۸۸)
در دهه ۱۹۸۰ به دنبال بحران بدهی‌ها و رکود جهانی و تقابل تجربه کشورهای شرق آسیا، آمریکای لاتین، جنوب آسیا و صحرای آفریقا، تاکید راهبردهای توسعه به سمت بهبود مدیریت اقتصاد و پذیرفتن نقش بیشتر نیروهای بازار تغییر کرد که در چارچوب جدید، بیشتر کشورها نسبت به اصلاحات در برنامه یارانه‌ها اقدام کردند. بر اساس آنچه که در تاریخ نظام‌های اقتصاد جهانی ثبت شده است، اغلب دولت‌ها در مقاطع زمانی خاص به تدوین طرح اصلاح یا هدفمند سازی یارانه‌ها مبادرت کرده‌اند. (گزارش شماره ۱۹۵۶۱ بانک جهانی، ۱۹۹۹) طرحی که به اقداماتی اشاره دارد که دولت طی آن یارانه‌های مورد نظر را به سوی گروه‌های جمعیتی هدف و مدنظر، هدایت و جهت‌دهی می‌کند. (عبادی، قوام، ۱۳۸۸)
بنابراین با توجه به نقش انرژی در توسعه پایدار کشور و افزایش قیمت آن در راستای نزدیک شدن به قیمت‌های جهانی لازم است عملکرد مدیریت بخش انرژی که هدف آن دستیابی به اهداف سازمان به منظور استفاده بهینه از انرژی با کمترین مقدار هزینه است، به طور دقیق و مستمر مورد ارزیابی قرار گیرد. (صدری زاده، ۱۳۸۰) با اصلاح قیمت حامل‌ها از یک سو، الگوی مصرف این حامل‌ها منطقی و از اسراف و اتلاف منابع جلوگیری می‌شود و از سوی دیگر، منابع پولی حاصل از اصلاح قیمت حامل‌ها، به اقشار کم درآمد و گروه‌های هدف تخصیص خواهد یافت. (راد و همکاران، ۱۳۸۸) از آنجایی که هدفمند سازی یارانه‌ها مستلزم اصلاح قیمت‌های انرژی است، حوزه اقتصاد با افزایش قیمت‌ها مواجه می‌شود لذا شناسایی آثار هدفمند کردن و اتخاذ سناریوهایی که ضمن پیگیری هدفمند سازی، آثار تورمی و تبعات منفی این سیاست را به حداقل برساند، دارای اهمیت است. (یزدانی و همکاران،۱۳۸۹) با عنایت به آنچه ذکر شد، در این مطالعه پژوهشگر در راستای شناسایی آثار هدفمندسازی یارانه‌ها، دو مفهوم هدفمندی یارانه‌ها را به عنوان متغیر مستقل و مصرف حامل‌های انرژی را به عنوان متغیر وابسته مورد پژوهش قرار داده است. این مطالعه در استان ایلام با مساحت ۱۹۰۸۶کیلومترمربع که حدود۴/۱ درصد مساحت کل کشورراتشکیل می دهد انجام گرفته، این استان درغرب سلسله جبال زاگرس بین ۳۱درجه و ۵۸دقیقه تا۳۴درجه و۱۵ دقیقه عرض شمالی و۴۵درجه و۲۴دقیقه تا۴۸درجه و۱۰دقیقه طول شرقی درگوشه غربی کشور قرارگرفته است. استان ایلام ازجنوب باخوزستان ،ازشرق با لرستان ،ازشمال باکرمانشاه وازسمت غرب با۴۲۵کیلومترمرزمشترک باکشورعراق همجواراست .
استان ایلام از نظرشرایط اقلیمی جزو مناطق گرمسیر کشور محسوب می شود که در سردترین ماه های سال (فصل زمستان) متوسط حداکثر دمای هوا بالاتر از ۲۰ درجه سلسیوس بوده است، در تابستان هوا به مرور گرم می‌شود و در گرمترین ماه سال به ۷/۳۵ درجه سلسیوس می‌رسد.
دانشگاه علوم پزشکی ایلام جمعاٌ دارای ۱۰ مرکز آموزشی درمانی می باشد که از این تعداد سه مرکز آمزشی درمانی در سطح شهر ایلام به نام های بیمارستان امام خمینی(ره) تاسیس ۱۳۵۲ ( دارای بخش های جراحی مردان، جراحی زنان، ICU، نوزادان، اطفال، اورژانس-بخش آورژانس، رادیولوژی و آزمایشگاه)، بیمارستان مصطفی خمینی تاسیس ۱۳۶۹(دارای بخش های داخلی مردان، داخلی زنان، زایشگاه، C.C.U، I.C.U، اورژانس، Post C.C.U، Post I.C.U، جراحی زنان، اطاق عمل، رادیو لوژی و آزمایشگاه) و بیمارستان ایت ا.. طالقانی تاسیس ۱۳۵۸ ( دارای بخش های دیالیز، روان پزشکی ، بخش سوختگی و اورژانس) می باشد.
۱-۲ بیان مسئله و اهمیت پژوهش:
حامل‌های انرژی به عنوان یکی از نهاده های مهم تولید و همچنین کالای مصرفی خانوارها، نقش بسیار مهمی در تعیین هزینه‌های تولید و مخارج خانوارها ایفا می‌کند. نوسان قیمت هر یک از این حامل‌ها، نوسان‌هایی را در هزینه تولید، مخارج مصرف‌کننده و در نهایت تورم ایجاد خواهد کرد. میزان این نوسان بسته به اهمیت و سهم هر یک از حامل‌ها می‌تواند در سبد کل یا در مباحث تولید و مصرف، مورد بررسی قرار گیرد. آمارها نشان می‌دهد قیمت نسبی حامل‌های انرژی در مقایسه با قیمت سایر کالاهای تولیدی داخل یا قیمت انرژی در سطح منطقه و جهان پایین تر بوده و این شکاف بین قیمت حامل‌های انرژی در داخل نسبت به قیمت جهانی آن، موجب شده است روند مصرف آن طی دهه اخیر رشد شتابانی به خود گیرد و باعث افزایش سهم مخارج حامل‌ها در کل سبد مصرفی شود. در این راستا، از جمله موضوعات مهم در تبیین سیاست اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، بررسی آثار و پیامدهای اجرای این سیاست بر متغیرهای کلان اقتصادی است تا ضمن شناسایی روابط علت و معلولی بین متغیرهای یادشده، سازوکار ارائه سیاست اصلاحی یا حمایتی و نهادی برای کاهش تبعات منفی احتمالی و قرار گرفتن اقتصاد در مسیر افزایش کارآیی عوامل تولید مشخص شود. (ازواجی،۱۳۸۸)
در سال‌های اخیر به دلایل گوناگون از جمله حذف تدریجی یارانه‌های دولتی، توجه بیشتری به ارزش انرژی در اشکال مختلف آن شده و لزوم محاسبه میزان مصرف و صرفه‌جویی انرژی به عنوان یک ضرورت قطعی و چاره ناپذیر پدیدار شده است. (جباروند و همکاران، ۱۳۹۰) مطالب زیادی در خصوص یارانه‌ها و آثار آن‌ها نوشته شده است. ولی بیشتر این مطالب در رابطه با کشاورزی، محیط‌زیست و حمل و نقل بوده که البته این مطالعات اغلب در کشورهای صنعتی صورت گرفته است. (ایگر و همکاران، ۲۰۰۷)
به دلیل نقش بارز انرژی در به حرکت درآوردن چرخه‌های صنعت، کشورهای پیشرفته صنعتی طی دو دهه اخیر با پیش‌بینی دشواری‌ها و محدودیت‌های کنونی، اقدامات حساب شده‌ای برای صرفه‌جویی در میزان مصرف و بهینه کردن آن برداشته‌اند. (معاونت انرژی وزارت نیرو، ۱۳۸۴) به طوری که شدت مصرف انرژی در این کشورها در این مدت کاهش یافته است. (جباروند و همکاران، ۱۳۹۰) با آگاهی عمومی از هزینه‌های انرژی، احساس نیاز به حفظ منابع، بیش از پیش فزونی گرفته است. بعلاوه افزایش بهای منابع انرژی و کمبود آن‌ها موجبات نظارت بیشتر در مصرف آن را فراهم آورده است. (صدقیانی، ۱۳۷۷)
ساخت ساختمان‌های اداری یکی از سریع‌ترین و در حال رشدترین بخش‌های صنعت ساخت و ساز است. از سوی دیگر مصرف انرژی در سازه‌های اداری قریب به ۷۰ تا ۳۰۰ کیلووات ساعت بر مترمربع است که این مقدار حدوداً ۱۰ تا ۲۰ برابر بیشتر از بخش مسکونی می‌باشد. (صدر زاده و همکاران، ۲۰۱۱) مصرف انرژی در ساختمان‌های مسکونی و تجاری در طی دهه اخیر بین ۲۰ تا ۴۰ درصد در کشورهای توسعه‌یافته افزایش یافته است. (پرز لمبارد، ارتیز، پوت، ۲۰۰۸) در همین رابطه نیز بوژاک گزارش داده که در اتحادیه اروپا حدود ۴۰ درصد از کل انرژی توسط ساختمان‌های مسکونی و تجاری مصرف می‌شود. (بوژاک، ۲۰۱۰)
همچنین گزارشی که سایدور ارائه کرده نشان می‌دهد که حدوداً ۳۲ درصد از کل انرژی مالزی در بخش تجاری مصرف می‌شود. (سایدور، ۲۰۰۹) یک پارامتر مهم برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی در ساختمان‌ها افزایش میزان کارایی زیرساخت‌های آنهاست. لازمه وجود چنین زیرساخت هایی نصب سخت‌افزارهای باکیفیت است و لازمه نصب این سخت‌افزارها وجود الزامات قانونی می‌باشد. (مشاوران محیطی ای. پی. تی. اِی، ۲۰۰۷)
برق نیز به عنوان سوختی تمیز برای مصرف پزشکی است که روز به روز مصرف آن بیشتر شده و در نتیجه با احتمال کمبود مواجه است. (شورای جهانی انرژی، ۱۳۷۵) انرژی برق یکی از مهم‌ترین انواع حامل‌های انرژی است که همیشه در کشورهای توسعه‌یافته تقاضا برای آن رو به فزونی بوده است. (آذربایجانی و همکاران، ۲۰۱۱) بیشتر تجهیزات در یک ساختمان تجاری (مانند بیمارستان، اداره، فروشگاه و…) توسط یک سیستم موتورخانه عمل می‌کنند. در متون گزارش شده که حدود ۳۱ الی ۷۵ درصد از کل انرژی توسط موتورهای برق مصرف می‌شود. (سایدور، ۲۰۰۹) پایش مدیریت انرژی برای هر شرکت تصمیم گیرنده‌ای جهت دادن اطلاعات مهم در رابطه با چگونگی تشخیص روند مصرف انرژی برای فعالیت‌هایشان بسیار مهم است. این امر کمک شایانی به مدیر ارشد اداری شرکت برای نتیجه‌گیری‌های مهم و پیش‌بینی پیامدها خواهد نمود. (پایش مدیریت انرژی، ۲۰۰۹)
کمبود منابع آبی کشور ایران و پایین بودن میانگین بارندگی سالانه کشور، لزوم صرفه‌جویی در مصرف این منبع حیاتی را مشخص می‌کند. با آگاهی نسبت به این امر بود که ایران با تصویب بند«و«تبصره ۱۹ قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حرکت در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی، گسترش مصرف انرژی را به صورت وظیفه‌ای برای مسئولان در آورد و در راستای همین قانون آیین‌نامه‌های اجرایی به تصویب رسید. (سازمان بهره‌وری انرژی، ۱۳۷۷)
اقتصاد ایران در حال گذار از برنامه‌ریزی متمرکز به سوی برنامه‌ریزی غیرمتمرکز بوده و یارانه یکی از بحث‌های اساسی در این دوران انتقال است. اهمیت این نکته، زمانی آشکار می‌شود که در می‌یابیم اختصاص مبالغ هنگفتی از بودجه ملی به صورت سالیانه، با عنوان یارانه صورت می‌پذیرد. برای مثال؛ در سال ۱۳۸۱ بالغ بر ۱۲۰۵۷۴ میلیارد ریال با عنوان یارانه حامل‌های انرژی تخصیص یافته است. (شریفی و همکاران،۱۳۸۷) بطوریکه در گزارش منتشر شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۲۰۰۶ اعلام شد که در بیست کشور بزرگ غیر عضو در سازمان توسعه و تعاون اقتصادی (OECD) حدود ۲۲۰ میلیارد دلار صرف یارانه حامل‌های انرژی شده که از این مقدار ۱۷۰ میلیارد دلار به سوخت‌های فسیلی اختصاص دارد. در بین این کشورها روسیه که بزرگترین کشور است، قریب به ۴۰ میلیارد دلار هزینه کرده و جالب آن که ایران با ۳۷ میلیارد دلار در رتبه دوم قرار دارد (رتبه‌ای که ایران را از حیث مصرف حامل‌های انرژی بالاتر از چین، هند، مصر و اندونزی قرار می‌دهد). بنابراین بحث حذف یارانه‌ها از حساسیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار می‌باشد.
چنین یارانه‌هایی یک بار مالی بسیار سنگین را بر دوش خزانه ملی تحمیل می‌کند. از طرف دیگر یارانه‌هایی که برای جلوگیری از وارد آمدن فشارهای بازار رقابتی به تولیدکنندگان، به آن‌ها تعلق می‌گیرد انگیزه‌ای در آنان برای بهره‌گیری از فناوری‌های کاراتر و کاهش پرت انرژی به وجود نمی‌آورد. با افزایش مصرف انرژی یارانه‌های مصرفی تقاضا را برای افزایش واردات بیشتر می‌کند و یا از مقدار صادرات انرژی می‌کاهد. این مسئله به تعادل موجود بین قیمت پرداختی و امنیت عرضه انرژی صدمه می زند. به عنوان مثال ایران که یک صادرکننده بزرگ نفت خام است، در سال ۲۰۰۶ مجبور بوده تا ۴۰ درصد از بنزین خود را (به مبلغ ۴ میلیارد دلار!) از خارج وارد کند تا نیاز شدیدش به بنزین را که در اثر ارائه یارانه‌های بسیار زیاد به حامل‌های انرژی بوده، پوشش دهد. (مورگان، ۲۰۰۸)
۱-۲-۱ منافع هدفمند سازی یارانه حامل‌های انرژی:
به طور کلی هدفمند سازی یارانه حامل‌های انرژی به عنوان یکی از سیاست‌های اجتناب‌ناپذیر دولت است که می‌تواند منافع زیر را در پی داشته باشد:

• • کاهش سهم طبقات درآمدی بالا و افزایش سهم طبقات درآمدی پایین از یارانه‌ها.

• • منطقی شدن مصرف حامل‌های انرژی و جلوگیری از قاچاق این نوع کالاها.

• • اصلاح قیمت‌های نسبی، افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری اقتصادی.

• • شفاف‌سازی بودجه دولت و کاهش اتلاف منابع.

• • جایگزین کردن تدریجی طرح‌های رفاه اجتماعی به جای پرداخت یارانه.

• اصلاح ساختار درآمد- هزینه بنگاه‌های تولیدکننده کالاهای یارانه‌ای.

مانینوهمکاران (۲۰۱۱)

بهره وری در صنایع چین بر اساس رویکرد مقایسه بین اللملی تولید و بهره وری

رشد بهره وری نیروی کار در چین بسیار کندتر از آمریکاست که این امر نشان دهنده افزایش شکاف بهره وری بین این دو کشور است.

شریفمحمدوکرب سری ناوین (۲۰۱۱)

پیش بینی تغییرات بهره وری نیروی کار در ساخت و ساز با بهره گرفتن از شاخص pmv

نتایج بدست آمده و اطلاعات موجود نشان می دهد داده های بهره وری مشاهده شده با آنچه که توسط شاخص pmv پیش بینی شده است هماهنگی کامل را دارد.

گالدینورولورنت (۲۰۰۸)

تأثیر اقدامات زیست محیطی و تکنولوژی بر روی بهره وری و کارایی کارخانجات، مطالعه موردی کارخانجات تولید مواد غذایی در جنوب شرقی اسپانیا

نتایج این تحقیق نشان می دهد سرمایه گذاری اندک بر روی فعالیت های تحقیق و توسعه در مقایسه با با بخش صنعتی، همراه با نیازهای زیست محیطی اخیر و کنترل های محیطی در داخل کارخانجات منجر به تغییرات مهمی در سازمان ها و مدیریت بهره وری آنها شده است.

ماخذ : گردآوری محقق
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
۳-۲- مبانی نظری
۳-۲-۱-سابقه و مفهوم بهره وری
۳-۲-۲- مفهوم والگوهای اندازه گیری بهره وری نیروی کار
۳-۲-۳ -عوامل موثر بر بهره وری نیروی کار
۳-۲-۴-عوامل کاهش دهنده بهره وری نیروی کار
۳-۲-۵-علوم مرتبط با بهره وری نیروی کار
۳-۲-۶- تعریف آسایش حرارتی
۳-۲-۷-روش های تعیین آسایش حرارتی
۳-۲-۸-تنشهای حرارتی و انسان
۳-۲-۳- ۱- تخمین محدوده آسایش
۳-۳- تغییرات بهره وری نیروی کار در بخش ساخت و ساز با بهره گرفتن از شاخصPMV و تصریح مدل
۳-۴- ابزار های گردآوری
۳-۵- روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا به بررسی سابقه و مفهوم بهره وری، الگوهای اندازه گیری بهره وری نیروی کار، عوامل موثر بر بهره وری نیروی کار، علوم مرتبط با محیط کار و سلامت انسان (ارگونومی^[۳۳] و بیوریتمولوژی^[۳۴] ) و رابطه آنها با بهره وری، روشهایتخمین آسایش حرارتی و تعریف شاخص آسایش حرارتی میانگین آراء پیش بینی شده (PMV) پرداخته و سپس روش تحقیق مورد استفاده بررسی خواهد شد.
۳-۲- مبانی نظری
۳-۲-۱- سابقه و مفهوم بهره وری
از آغاز خلقت بشر تاکنون انسان همواره درصدد بوده تا با توجه به محدودیتهای خاص زمانی و مکانی موجود، از منابع در دسترس حداکثر استفاده را ببرد، بنابراین سابقه بهره وری را باید به قدمت تاریخ بشر پیوند داد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مفهوم بهره وری نخستین بار در عقاید و نوشته های اندیشمندان اقتصادی مکتب مرکانتیلیسم مطرح شد، به گونهای که ژان فوراسته^[۳۵]مینویسد اولین بار این واژه در کتابی از آگری کولا^[۳۶] به نام متالیکا^[۳۷] مطرح شده است.
اما در قرن هجدهم فیزیوکراتها نظیر فرانسوا کنه^[۳۸]به این واژه مفهوم قدرت تولید کردن دادند. همچنین میتوان از اقتصاددانانی نظیر آدام اسمیت و کارل مارکس نام برد که در ارائه مفهوم مناسب از بهره وری در دنیای معاصر تاثیر موثری داشتند.(اشراقی،۱۳۸۹)
اوایل قرن بیستم آلبرت آفتالیون^[۳۹] در مقالهای بهره وری را در مفهوم فعلی آن به کار برد. وی معتقد بود بهره وری را میتوان به عنوان رابطه بین حجم تولیدی که در مدت معین به دست آمده و حجم کامل عواملی تعریف کرد که در جریان تولید به مصرف رسیدهاند (خاکسار ، ۱۳۸۰)
بهره وری به یک معنی نسبت ستانده به نهادهها یا محصول متوسط تولید شده به ازای هر واحد از نهاده است . به عبارت دیگر، بهره وری در واقع میزان نسبی کارایی منابع تولید مانند کار و سرمایه است. در این مفهوم، بهره وری شاخص استفاده موثر، مفید و کارا از منابع گوناگون است (قره باغیان ،۱۳۷۶). در متون اقتصادی، تعاریف متفاوتی برای بهره وری ارائه شده است که همه آنها به گونهای به استفاده صحیح و کارآمد از منابع در راه تحقق اهداف تعیین شده، اشاره دارد.در این متون،بهره وری به عنوان معیار و ابزار سنجش کارایی فعالیتهای اقتصادی قلمداد میشود. چرا که تلاش برای بهبود این شاخص را بخشی از زندگی اقتصادی و اجتماعی تشکیل داده و جنبه های گوناگون زندگی مادی و معنوی را در ارتباط نزدیک با یکدیگر قرار میدهد. بنابراین، بهره وری مفهوم گستردهتری از یک معیار اقتصادی به خود میگیرد.
سازمانهای بین المللی و منطقهای نظیر سازمان بین المللی کار چنین بیان میکند که محصولات مختلف با ادغام چهار عامل اصلی زمین، سرمایه، کار و سازماندهی حاصل میشود. نسبت این عوامل به تولید معیاری برای سنجش بهره وری است. همچنین آژانس بهره وری اروپا بهره وری را درجه استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید دانسته و معتقد است که بهره وری یک دیدگاه فکری بوده که همواره میخواهد آنچه در حال حاضر موجود است را بهبود بخشد. مرکز بهره وری ژاپن هدف بهبود بهره وری را به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی، تسهیلات و غیره به روش علمی و با کاهش هزینه های تولید،گسترش بازارها، افزایش اشتغال، کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود معیارهای زندگی میداند آن گونه که به نفع کارکنان، مدیران و مصرف کننده باشد.بدین ترتیب در تعاریف ارائه شده، برای مفهوم بهره وری، سه زاویه یعنی افزایش سطح تولید،کاهش به کارگیری عوامل تولید، و مدت زمان مورد نظر، قابل توجه بوده که ترکیب این سه میتواند هدف نهایی بهره وری را بهبود بخشد.
۳-۲-۲-بهره وری نیرویکار
بهره وری عبارت است از به حداکثررساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی و تمهیدات به طریق علمی به منظور کاهش هزینه ها و رضایت کارکنان، مدیران و مشتریان. تعاریف دیگر بهره وری را، حداکثر استفاده مناسب از نیرویانسانی به منظور حرکت در جهت اهداف سازمان با کمترین زمان و حداقل هزینه دانسته اند.امروزه، نقش و اهمیت نیروی انسانی در فرایند تولید و ارائه خدمات در جوامع بشری به عنوان مهمترین عامل مشخص شده است .با نگاهی به مراحل تمدن بشری مشخص میشودکه نقش نیرویانسانی از نیرویکارساده به سرمایه انسانی تکامل یافته است، چرا که پیشرفت تکنولوژی بدون تحولات نیرویانسانی فاقدکارایی است. در عصر حاضر دیگر تزریق منابع مالی به عنوان فاکتور اصلی توسعه به شمار نمیآید بلکه تحولات و بهره وری نیرویانسانی با رشد خود سبب ارتقاء سازمانها و به تبع آن توسعه نظام های اقتصادی در جهان میشوند، به نحوی که سرمایه های انسانی میزان سرمایه های مادی را تعیین میکنند .بنابراین رشد بالای بهره وری خصوصاً بهره وری نیروی انسانی همه فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار میدهد .استفاده صحیح از نیرویانسانی به مثابه ارزشمندترین و بزرگترین ثروت هر جامعه به صورت مسئلهای حائز اهمیت مورد توجه دولتها بوده است .به عبارت دیگر میتوان گفت که انسان هم هدف توسعه و هم عامل آن محسوب میشود و تحقق اهداف توسعه تا حد قابل توجهی به نحوه اداره و مدیریت این ثروت و منبع حیاتی بستگی یافته است. بنابراین بهره وری منابع انسانی یکی از رکنهای مهم هر موسسه یا سازمان میباشد.(پدرام ،۱۳۹۰،ص۲۳).
۳-۲-۳-الگوهای اندازه گیری بهره وری نیروی کار
در ادبیات اقتصادی، موضوع بهره وری به دو صورت کلی و جزئی بررسی میشود. بهره وری جزئی انعکاسی از روش بهکارگرفته شده در تولید است و به صورت نسبت ستانده به نهاده (کار، سرمایه و انرژی) قابل اندازه گیری است، درحالیکه بهره وری کلی، آن بخشی از رشد تولید را که نمیتوان به رشد عوامل تولید نسبت داد اندازه گیری میکند. با توجه به موضوع این مطالعه، در اینجا به اختصار به بهره وری جزئی عوامل تولید اشاره میشود.
بهره وری جزئی عواملتولید، نسبت ستانده به یکی از دادههاست. این مفهوم در مقابل بهرهوریکلی یا چندگانه عوامل تولید مطرح میشود و دردو قالب بهره وری متوسط و نهایی عامل تولید بحث انگیز است.
الف) بهره وری متوسط: اگراین نسبت به صورت کسر ساده و نسبت ستانده به یکی از داده ها ارائه شود، متوسط بهره وری عامل یا بهره وری متوسط عامل گفته میشود:
AP_ij =   , i= k , l , E (3-1)
در رابطه فوق AP_ij عبارت است از بهره وری متوسط ، عامل i عبارت است از نیرویکار، سرمایهو انرژی در بخش j ، VA_j عبارت است از ارزش افزوده بخش j و F_ij برابر است با نهاده یا عامل i ( نیروی کار، سرمایه و انرژی) در بخش j . در صورتی که i نماینده عامل نیروی کار باشد، شاخص به دست آمده بهره وری متوسط نیرویکار است و اگر منعکس کننده عامل سرمایه یا انرژی باشد، این شاخص متوسط سرمایه یا انرژی را نشان خواهد داد.